Effectieve schrijfbegeleiding voor promovendi
Schrijven vormt een essentieel onderdeel van het wetenschappelijke proces: het is dé manier waarop onderzoekers hun bevindingen delen. Voor promovendi is schrijven vaak een uitdagende vaardigheid waarin veel te leren valt. Als begeleider speel je hierbij een sleutelrol. Dit kennisdossier biedt praktische handvatten om promovendi effectief te begeleiden in hun schrijfproces.
De uitdaging van schrijfbegeleiding
Veel begeleiders ervaren schrijfbegeleiding als lastig en tijdrovend. Feedback wordt niet altijd goed verwerkt door de promovendus, wat tot frustratie kan leiden. Bovendien is het zoeken naar de juiste balans tussen sturen en loslaten ingewikkeld. Dit komt omdat je vaak meerdere (tegenstrijdige) rollen hebt, bijvoorbeeld die van co-promotor en co-auteur. Als co-promotor is je verantwoordelijkheid de promovendus te trainen als schrijvende wetenschapper. Hiervoor is het soms nodig om ‘los te laten’, terwijl je als co-auteur juist een actieve rol hebt. Een co-auteur schrijft immers actief mee, lost op en redigeert. Promovendi op hun beurt geven aan vaak angstig te zijn voor de feedback die ze krijgen. Zij weten vaak niet goed hoe ze hiermee om moeten gaan. Vastlopen in het schrijfproces is een vaak genoemde oorzaak voor vertraging of zelfs een reden voor het afbreken van een promotietraject (Cassuto, 2013).
Effectieve begeleiding gedurende het promotietraject is daarom cruciaal (Johnston et al., 2016). Effectieve begeleiding bestaat eruit dat je je promovendus activeert. Het doel hierbij is dat promovendi steeds zelfstandiger, gemotiveerder, en met meer vertrouwen leren schrijven. Hieronder volgen enkele veelvoorkomende situaties in de schrijfbegeleiding, met suggesties om hier effectief mee om te gaan.
Situatie 1: De promovendus levert niks aan
Veel begeleiders verlengen dan de deadline. Toch is de onderliggende reden vaak dat promovendi bang zijn om iets in te leveren omdat ze weten dat het nog niet goed is. Deze angst wordt versterkt door te verwachte grote hoeveelheden (tegenstrijdige) feedback (van meerdere begeleiders).
Suggestie: Vind de oorzaak van het schrijfprobleem door open vragen te stellen.
Als een promovendus vastloopt, is de neiging groot om direct in de oplossingsmodus te gaan (pijl 1 in het model hieronder). Maar de oorzaak van het schrijfprobleem kan op heel veel verschillende vlakken liggen. Spelen er persoonlijke factoren mee zoals bijvoorbeeld de hierboven beschreven motivatieproblemen? Weet de promovendus wat er van hen verwacht wordt? Is die al klaar om te schrijven, of moeten er bijvoorbeeld nog analyses afgerond worden? En weet de promovendus hoe die de problemen waar die tegenaan loopt kan oplossen (zie ook suggestie 2). Vermijd daarom het direct geven van oplossingen, maar stel open vragen. Bijvoorbeeld: hoe is het schrijven van deze tekst je afgegaan? Wat heb je gedaan om tot deze tekst te komen? Waarover ben je zelf tevreden, en wat verdient nog aandacht?
Mogelijke routes voor het oplossen van schrijfproblemen (uit De Jong & van Kruiningen (2022), p. 26). Als begeleiders zijn we geneigd om zo snel mogelijk een kant-en-klare oplossing te willen geven voor een schrijfprobleem (pijl 1) maar dat is niet altijd effectief en zeker niet altijd efficiënt. Daarom is het goed om een detour te nemen. Ten eerste door (samen) naar de oorzaak van het probleem te zoeken (pijl 2). Om dan (samen) te zoeken naar strategieën die de promovendus kan inzetten (pijl 3) om het schrijfprobleem op te lossen (pijl 4). Nog efficiënter is het om (samen) te zoeken naar strategieën om het eigen werk te evalueren en zo zelf al de problemen te vinden (pijl 5) of te verklaren (pijl 6).
Situatie 2: De tekst is chaotisch
Je eerste reflex is vaak: redigeren. Maar dat is enorm veel werk en niet altijd effectief. Naast dat je niet precies weet wat de oorzaak is van de chaotische tekst (zie suggestie 1), ga jij voor je promovendus aan het werk, maar niet de promovendus zelf. Hierdoor mist de promovendus de kans om zelf te leren hoe die een minder chaotische tekst kan schrijven.
Suggestie: Reik schrijfstrategieën aan waarmee promovendi zelf aan de slag kunnen.
Er wordt vaak aangenomen dat promovendi wel weten wat schrijfstrategieën zijn, maar dat is lang niet altijd zo. Of ze kennen ze globaal, maar hebben ze nog nooit toegepast op deze schaal of binnen dit vakgebied. Door schrijfstrategieën aan te bieden in plaats van kant-en-klare oplossingen, stimuleer je eigenaarschap en zelfstandigheid. Voorbeelden van schrijfstrategieën zijn:
- het structuurmodel van Heinze Oost om te analyseren of er een valide onderzoeksvraag is en om te controleren of de basis (het wat, waarom en hoe) van het onderzoek logisch en helder is (zie p. 51-104 van De Jong, 2017)
- een bouwplan maken met vragen en antwoorden (thema’s) (zie p. 176-186 van De Jong, 2017)
- speed writing (zie p. 186-188 van De Jong, 2017)
- reverse outlining (zie voor uitleg van de UNC writing center)
Situatie 3: Feedback wordt niet verwerkt of wordt verkeerd begrepen
Er is eindelijk een tekst ingeleverd, je geeft uitgebreide feedback maar die wordt vervolgens nauwelijks verwerkt. Frustrerend!
Suggestie: Geef feedback die aansluit bij de fase van het schrijfproces.
Waarom is de feedback niet verwerkt? Bespreek dit met elkaar! Stel open vragen: wat was het schrijfprobleem waar de promovendus tegenaan liep (zie suggestie 1)? Hoeveel tijd heeft de promovendus besteed aan het verwerken van de feedback? Wat heeft de promovendus gedaan om de feedback te verwerken? Welke strategieën zijn gebruikt?
Het is goed om te weten dat schrijven een cognitief complexe taak is (Flower & Hayes, 1980). Deze bestaat uit meerdere fasen waaronder: ideeën bedenken, structureren, zinnen formuleren, redigeren. Als de promovendus nog in de fase zit van ideeën bedenken, is het meestal niet nuttig om al feedback te geven op details van de formulering, Dat geeft alleen maar verwarring in het schrijfproces. Segmentatie van het schrijfproces, aan één fase van het schrijfproces tegelijk werken, helpt schrijvers om overzicht en motivatie te behouden.
Situatie 4: De tekst is niet academisch genoeg.
Een flink aantal promovendi krijgen te horen dat zij geen tekst schrijven op academisch niveau. Dit maakt hen erg onzeker. Hoe kun je hen op weg helpen?
Suggestie: Maak expliciet wat een academische tekst inhoudt.
Onderzoek samen op welk niveau het probleem zich voordoet: gaat het om de onderzoeksvraag, de inhoud, de structuur of de stijl? En welke strategie zou je promovendus kunnen gebruiken om de tekst academischer te maken? Analyseer samen een goede en minder goede voorbeeldtekst en bespreek de verschillen. Zo wordt concreet wat "academisch schrijven" betekent.
Conclusie
Herken je bovenstaande situaties? Welke suggestie zou jou het meest helpen in de praktijk? En met welke suggestie ga jij als eerste aan de slag om promovendi effectiever te begeleiden in hun schrijfproces?
Meer weten?
Er is nog veel meer te leren en weten over (schrijf)begeleiding van promovendi. Lees onderstaande bronnen of neem contact op voor een professioneel consult. Voor UU-docenten zijn hieraan geen kosten verbonden. Onderwijsadvies en Training biedt daarnaast over promotiebegeleiding.
Auteur
Gebruikte bronnen
Cassuto, L. (2013). PhD attrition: How much is too much? The Chronicle of Higher Education..
De Jong, J. & van Kruiningen, J. (2022). Geef ze het nakijken: over activerende feedback en schrijfbegeleiding in het hoger onderwijs. Boom.
De Jong, J. (2017). Effective strategies for academic writing. Uitgeverij Coutinho.
Flower, L., & Hayes, J. R. (1981). A Cognitive Process Theory of Writing. College Composition and Communication, 32(4), 365–387.
Johnston, L., Sampson, K., Comer, K., & Broght, E. (2016). Using the doctoral experience survey data to support developments in postgraduate supervision and support. International Journal of Doctoral Studies, 11, 185-203.