Inheemse wijsheid en wetenschappelijk inzicht: een partnerschap op de Banggai-eilanden
Samen met de Seasea-gemeenschap, een eilandstam in het midden van de uitgestrekte Indonesische archipel, geven sociaal geograaf Annisa Triyanti en natuurbeschermingsbioloog Mochamad Indrawan vorm aan natuurbeschermingsbeleid. Omdat het beleid dat door de overheid wordt opgelegd soms geen rekening houdt met de perspectieven en gewoonten van de lokale bevolking, bereikt het niet altijd zijn doel. Door dit beleid samen met de gemeenschap vorm te geven, hopen de onderzoekers dat het beleid beter omarmd en uitgevoerd wordt.
Toen Mochamad (beter bekend als “Didi”) in 1991 zijn carrière als jonge natuurbeschermingsbioloog begon, zette hij al de eerste stappen in zijn werk met de Seasea-gemeente. Hij was meteen gefascineerd door de natuurlijke schoonheid van de Banggai-eilanden. “Maar ik kwam iets tegen dat nog mooier was dan de natuur: de mensen die er wonen met hun eigen cultuur, wijsheid en aanpassingsvermogen,” vertelt Didi. Hij besloot om samen met de Seasea-gemeente een project op te zetten om de natuur en de cultuur te beschermen en verduurzamen.
Expertise over sociaal kapitaal
In 2022 voegde Annisa zich bij het project. “Dankzij haar expertise over sociaal kapitaal konden we de reikwijdte van het project uitbreiden,” vertelt Didi. Bij de term sociaal kapitaal kun je het beste denken aan het netwerk van relaties en wederzijdse hulp dat mensen met elkaar hebben. Het is als een onzichtbare waarde die gecreëerd wordt door vertrouwen, samenwerking en sociale connecties. Annisa: “We zeggen altijd dat we de natuur moeten beschermen, maar we vergeten dat het eerst goed moet gaan met de mensen zelf. Hoe kunnen ze hun omgeving beschermen als ze zichzelf niet eens kunnen beschermen? Op dit moment helpen we bijvoorbeeld iemand om zijn honingproducten op de markt te brengen en zo in zijn levensonderhoud te voorzien.”
De gemeenschap is dankbaar voor de samenwerking met Annisa en Didi. Sinosol Basoa, stamoudste van de Seasea-gemeenschap: “Door dit onderzoek konden we het jachtgedrag van de lokale gemeenschappen veranderen en inzien hoe we de natuurlijke hulpbronnen beter kunnen conserveren. Zonder dit onderzoek zouden de bossen volledig zijn uitgedund.”
Didi legt hun aanpak uit: “De gemeenschap heeft vaak niet het soort onderwijs gevolgd dat wij kennen. Maar ze zijn heel intelligent en zich bewust van de natuur om hen heen. Vaak weten ze niet dat bepaalde planten- en diersoorten alleen daar op de archipel voorkomen, maar ze hebben hun eigen manieren om de natuur te beschermen die passen bij hun lokale cultuur. Inheemse en lokale kennis wordt steeds meer erkend als gelijkwaardig aan wetenschap.”
Lokale helden
In 2024 ontving dit project het Public Engagement Seed Fund. Met het geld hebben de onderzoekers ambitieuze plannen. Didi: “Samen met Annisa maak ik een documentaire over hoe de inheemse gemeenschappen het bos zien en hoe ze veranderen in rentmeesters van natuur en cultuur. Als de documentaire klaar is, zullen we deze delen met de lokale gemeenschap om hen meer bewust te maken van wie zij zijn - lokale helden.”
“Toch zijn er ook uitdagingen,” legt Annisa uit. “Een transdisciplinair onderzoeksproject als dit past vaak niet in het huidige academische systeem, dat is opgedeeld in disciplinaire silo’s. Onder academici krijg ik vaak de vraag: doe je aan wetenschap of aan activisme? Voor mij is er geen verschil tussen die twee. Ik doe aan wetenschap omdat ik iets wil veranderen, dat is mijn filosofie.”
Public Engagement Seed Fund
Als wetenschapper van de Universiteit Utrecht en het UMC Utrecht kun je een aanvraag doen bij het Public Engagement Seed Fund van het Centrum voor Wetenschap en Cultuur t.w.v. maximaal 10.000 euro. Dit Seed Fund geeft je de mogelijkheid om een publieksactiviteit te organiseren. Het Public Engagement Seed Fund is bedoeld voor projecten die wetenschappers en het brede publiek bij elkaar brengen, en zorgen voor interactie rond vragen, methoden, resultaten en opbrengsten van wetenschappelijk onderzoek.
Gewoon beginnen
Annisa wil graag een boodschap delen met de academische gemeenschap. Ze zegt: “Wees niet bang om een transdisciplinair project te starten als je echt iets wilt veranderen. Ook al heb je in het begin het gevoel dat je niet geschikt bent omdat je ‘niet de juiste expertise hebt’ of ‘niet de juiste opleiding hebt’, het moet echt beginnen met de passie om een impact te maken. En houd in gedachten dat het leerproces bij transdisciplinair onderzoek nooit lineair is. Maar dat is juist het mooie ervan, toch? Dat je openstaat voor onzekerheid, voor groei. Dat je je denken niet beperkt door een beurs van slechts 5 jaar.”
Dr. Annisa Triyanti is docent en onderzoeker Disaster and Climate Risk Governance for Sustainability aan het Copernicus Institute of Sustainable Development.
Dr. Mochamad “Didi” Indrawan is docent en onderzoeker Conservation Biology and Social Forestry aan de Universitas Indonesia en duurzaamheidsvrijwilliger op de Banggaieilanden.
Tekst: Sigrid Dekker
ċċċċċċB: Humas Bangkep, Rahmad Hidayat, Mochamad Indrawan.