ľ�ϸ���Ӱ��

Het maatschappelijke debat verhardt. Je ziet het in de Tweede Kamer, op sociale media en in de huiskamer. Driekwart van de Nederlanders maakt zich zorgen over polarisatie. En bij een deel van hen leiden meningsverschillen over bijvoorbeeld migratie, klimaat en de oorlog in Gaza tot conflicten binnen familie of vriendengroep. Hoe bewegen wetenschappers en programmamakers zich in dit maatschappelijke mijnenveld?

Voor islamoloog Joas Wagemakers zijn het drukke tijden. Sinds de oorlog in Gaza uitbrak, verschijnt hij regelmatig in de media om de gebeurtenissen van context te voorzien. Ook was hij te gast bij De Duiders, een actualiteitenprogramma van Studium Generale in de Bibliotheek Neude.

Joas vindt het belangrijk om zich te mengen in het maatschappelijke debat, maar merkt ook hoe lastig het soms kan zijn. “Mensen interpreteren mijn uitspraken soms als politieke standpunten. Bijvoorbeeld als ik zeg dat er, naast Hamas, ook nog andere Palestijnse organisaties verantwoordelijk waren voor de aanslagen op 7 oktober, wordt mij soms verweten dat ik de daden van Hamas bagatelliseer. Terwijl ik gewoon een feit breng, ik heb geen politieke agenda.”

“Ik hoop dat ik mensen kan leren dat alles ingewikkelder ligt dan ze denken en dat ze voortaan misschien eerst nadenken voordat ze hun mening geven.”

Het belang van het midden
Programmamaker Laura Mol herkent de worsteling van Joas. Er is geregeld online ophef in aanloop naar bepaalde evenementen met gevoelige thema’s, zoals transgenderrechten, rechtsextremisme en de oorlog in Gaza. Toch benadrukt ze dat polarisering geen reden zou moeten zijn om die thema’s niet op het podium te bespreken.

“Maar,” zegt Laura, “in een tijd waarin de polarisatiedwang hoog is en van iedereen wordt verwacht een positie in te nemen, kiezen wij bij Studium Generale in plaats van debat liever voor gesprek en dialoog. We willen context en duiding bieden aan een groep – noem het de middengroep – die niet per se wil kiezen, maar begrip heeft en openstaat voor meerdere kanten van een verhaal. Gezien de volle zalen is daar blijkbaar behoefte aan.”

De kunst is volgens Laura om evenementen zo vorm te geven dat je niet onnodig polariseert. Daarbij is het belangrijk om als programmamaker open te blijven staan voor andere manieren van denken. “We organiseerden laatst in de Bibliotheek Neude een talkshow over autonomen, mensen die zich afkeren van de overheid. Dan kiezen we er bewust voor om de aankondiging van zo’n gesprek niet te veel vanuit de emotie te schrijven en over hoe gevaarlijk deze groep zou zijn. Nee, onze insteek is er een van oprechte nieuwsgierigheid: hoe kan het dat mensen zich afkeren van de overheid? En hoe betrekken we ze er weer bij?”

Public engagement tegen polarisatie?
Of je met publieksactiviteiten polarisering kan tegengaan, is moeilijk hard te maken, vindt Laura. “Het is natuurlijk lastig om het effect van een publieksprogramma op polarisering te meten. Maar in een tijd dat het maatschappelijk debat wordt gekenmerkt door uitersten, is het van belang om een tegengeluid te laten horen, om oog te hebben voor die grote middengroep die niet geïnteresseerd is in een strijd tussen extremen, maar benieuwd is naar het genuanceerde verhaal.”

En wat denkt Joas, die dat genuanceerde verhaal onvermoeibaar blijft vertellen, in kranten, op televisie en op podia door het land? “Ik hoop dat ik polarisering een heel klein beetje kan tegengaan, dat mensen leren dat alles een stuk ingewikkelder ligt dan ze denken en dat ze voortaan misschien eerst nadenken voordat ze hun mening geven.”

Dr. Joas Wagemakers is universitair hoofddocent Islam en Arabisch aan de Universiteit Utrecht en directeur van de Netherlands Interuniversity School for Islamic Studies.
Laura Mol is programmamaker Studium Generale bij het Centrum voor Wetenschap en Cultuur.

Tekst: Els Aarts en Erwin Maas