ľ�ϸ���Ӱ��

Tomaten die groeien zonder plant, dat het klinkt als sciencefiction. Toch onderzoeken wetenschappers van de Universiteit Utrecht en Wageningen ľ�ϸ���Ӱ�� & Research hoe dat werkelijkheid kan worden. Het concept kan onze voedselproductie ingrijpend veranderen, en zelfs duurzamer en veerkrachtiger maken. De onderzoekers publiceren hun toekomstvisie vandaag in het vakblad Trends in Biotechnology.
 

Het idee van plantloos telen begint met iets heel kleins: een zaadje of een stukje blad. Met de juiste signalen, waarmee de genen voor bloei worden geactiveerd, groeit dat startmateriaal uit tot een bloemknop. Net als in de natuur kan die bloem worden bestoven – of, in dit geval, kunstmatig worden geactiveerd om vruchtgroei op gang te brengen. De plantloze vrucht krijgt geen energie van zonlicht, maar groeit op een koolhydraatrijke voedingsoplossing.

“Als we met deze methode vruchten gaan produceren in fabrieken in plaats van op het land, kunnen we een deel van onze voedselvoorziening beschermen tegen gevolgen van klimaatverandering,” zegt Lucas van der Zee, promovendus bij de leerstoelgroep Tuinbouw en Productfysiologie van Wageningen ľ�ϸ���Ӱ�� & Research. “Ook is er dan veel minder land nodig voor het verbouwen van voedsel.”

Hoewel afzonderlijke stappen uit het proces al bekend zijn uit de literatuur, brengen de onderzoekers ze nu voor het eerst samen in één theoretisch raamwerk. Aan de Universiteit Utrecht werkt bioloog Niels Peeters aan de cruciale stap waarin het startmateriaal zich ontwikkelt van cel tot bloemknop. De collega's in Wageningen onderzoeken hoe de bloemknop zich ontwikkelt tot een rijpe vrucht.

Kleine vruchten, grote vragen

De onderzoekers zijn optimistisch over de mogelijkheden, maar benadrukken dat het concept nog in een pril stadium verkeert. De eerste vruchten die op deze manier zijn gekweekt, blijven klein en de productie is nog verre van duurzaam. Wanneer bovendien gewone suiker wordt gebruikt om de groeiende vruchten te voeden, verdwijnt het milieuvoordeel, omdat er dan extra landbouwgrond nodig is voor suikerproductie. 

Een mogelijke oplossing is het gebruik van acetaat, een stof die verwant is aan het hoofdbestanddeel van azijn. Met behulp van elektriciteit worden CO₂ en water omgezet in deze energierijke stof. Medeauteur Robert Jinkerson van de Universiteit van Californië onderzoekt hoe planten acetaat kunnen benutten voor hun groei. Dat is een belangrijke stap richting een toekomst waarin voedselproductie nauwelijks nog land vraagt.

Maatschappelijke en ethische keuzes

Naast technische vragen roepen de onderzoekers ook maatschappelijke en ethische kwesties op. “Vruchten zijn meer dan iets wat je in de supermarkt koopt. De manier waarop we voedsel maken, eten en delen, bepaalt wie we zijn,” zegt Van der Zee. “Wij vinden het belangrijk dat mensen betrokken zijn bij de manier waarop hun voedsel wordt geproduceerd.” Samen met filosoof en medeauteur Zoë Robaey van Wageningen ľ�ϸ���Ӱ�� & Research, die de ethiek van biotechnologie in de landbouw bestudeert, verkent het team daarnaast vraagstukken rond eigenaarschap, toegang tot technologie en de rol van boeren en veredelaars.

Van der Zee: “De kennis die we ontwikkelen willen we vrij toegankelijk maken, zodat mensen over de hele wereld kunnen meedenken over hoe gekweekte vruchten eruit zouden moeten zien én smaken.”