ľ¹Ï¸£ÀûÓ°ÊÓ

Scheidende ouders met minderjarige kinderen zijn sinds 2009 wettelijk verplicht om een ouderschapsplan op te stellen. In dit ouderschapsplan staan alle formele afspraken over de omgang met en de verzorging van de kinderen. De gedachte was dat het verplichte ouderschapsplan het verloop van de scheiding zou vergemakkelijken en tot meer omgang tussen ouders en kinderen na een scheiding zou leiden. Maar is dat ook zo? In het boek ‘Naleving van contact-/omgangsafspraken na scheiding’ beschrijven onderzoekers van Dynamics of Youth - Wendy Schrama, Christina Jeppesen de Boer en Inge van der Valk – samen met andere onderzoekers hun bevindingen.

De onderzoekers hebben vooral gekeken hoe de afspraken tussen ouders beter kunnen worden gerealiseerd. Het is belangrijk dat de kinderen na een scheiding omgang hebben met beide ouders, omdat kinderen beter functioneren en zich gunstiger ontwikkelen wanneer zij met beide ouders een positieve en ondersteunende relatie hebben. Op het moment dat deze relatie ontbreekt, kunnen de kinderen loyaliteitsproblemen ontwikkelen. Van nature willen kinderen loyaal blijven naar beide ouders, maar als ouders conflicten krijgen over de afspraken over de omgang, wordt dit voor de kinderen lastiger gemaakt. Ze kunnen dan knel komen te zitten tussen hun ouders. Daarnaast kan een slechte naleving van afspraken negatief bijdragen aan de kwaliteit van de opvoeding en de relatiekwaliteit tussen ouder en kind.
 

Wat maakt naleving zo moeilijk?

Uit het onderzoek blijkt dat sommige ouders het lastig vinden om zich aan de gemaakte afspraken te houden. Een mogelijke reden hiervoor is dat ouders het ouderschapsplan vooral als een noodzakelijke formaliteit voor de afronding van de echtscheiding zien, en dat ze het plan daarom niet zozeer benutten voor een goede invulling van het ouderschap na de scheiding. Ook blijkt het moment waarop de afspraken gemaakt worden, en het gebrek aan begeleiding en nazorg daarbij, voor sommige ouders niet optimaal. In veel gevallen waarin ouders de afspraken niet naleven, blijkt namelijk dat zij nog veel last hebben van onverwerkte emoties rondom de scheiding. Daarnaast kunnen conflicten tussen de ouders een slechte naleving van de afspraken teweegbrengen.

Ook op de langere termijn kunnen er problemen ontstaan met de naleving van de afspraken. In de loop van de jaren kunnen er bijvoorbeeld veranderingen optreden die van invloed zijn op de eerder gemaakte afspraken, zoals een nieuwe levensfase van de kinderen, een verhuizing, andere school- en werktijden of een nieuwe partner. Wanneer de ouders de afspraken hier niet op aanpassen, kan dit de naleving van de afspraken in de weg staan en vervolgens aanleiding zijn tot conflict.
 

Mogelijke oplossingen

De onderzoekers zien verschillende oplossingen om ervoor te zorgen dat ouders de afspraken uit het ouderschapsplan beter nakomen. Daarvoor hebben zij ook gekeken hoe in andere landen wordt omgegaan met dit probleem. Wanneer ouders bijvoorbeeld moeilijkheden ervaren met het opstellen van afspraken, zouden (wettelijke) instrumenten kunnen worden ingezet om de ouders hierbij te ondersteunen. Een tweede optie is het ontwikkelen van een scheidingsloket waar ouders terecht kunnen voor hulp bij de uitwerking van het ouderschapsplan. Ook kan een scheidingsloket ouders doorverwijzen wanneer er sprake is van een hulpvraag bij het verwerken van de scheiding.

De stem van de kinderen zou ook beter vertegenwoordigd moeten worden bij een scheiding. Dit kan door kinderen en ouders samen de afspraken uit het ouderschapsplan te laten evalueren, en door het dynamische karakter van het ouderschapsplan sterk te benadrukken zodat ouders afspraken kunnen bijstellen wanneer de omstandigheden zijn veranderd. Kortom, er liggen diverse kansen om het gezamenlijk ouderschap na een scheiding – en daarmee het functioneren van kinderen – te optimaliseren.

Onderzoeksthema Dynamics of Youth

Wil je maatschappelijke problemen aanpakken, dan kun je het beste beginnen bij kinderen. Het Utrechtse onderzoeksthema Dynamics of Youth investeert in een veerkrachtige jeugd. Wetenschappers uit alle vakgebieden werken samen om kinderontwikkeling beter te leren begrijpen. Hoe helpen we kinderen en jongeren groeien en bloeien in onze snel veranderende samenleving?