Hoe houden we het prettig om in een ziekenhuis te werken?
Goed personeelsbeleid kan bijdragen aan prettiger werken in de zorg. Met een groeiend aantal zzp’ers als collega en faillissementen van ziekenhuizen, staat het personeel onder druk. “Ziekenhuizen en zorginstellingen hebben zeker zelf een aandeel in de oorzaken”, zegt Peter Leisink, hoogleraar Bestuurs- en Organisatiewetenschap aan de Universiteit Utrecht.
De toekomst van werken in de zorg is volop in het nieuws. Het is ook het onderwerp van een internationaal seminar op 15 november, georganiseerd door de Universiteit Utrecht en UMC Utrecht getiteld: The Future of Health Care Work: Towards Sustainable Employability and High-Performance Health Care Organizations. Hoe krijg je die duurzame inzetbaarheid voor elkaar? En hoe bouw je aan goed presterende organisaties in de zorg?
Toename van zorg zzp’ers
De Volkskrant vorige week dat een toenemend aantal zorgmedewerkers uit dienst treedt om zich daarna weer als “zorg zelfstandige” te laten inhuren. Minder werkdruk en betere werkomstandigheden noemen ze als reden. “Meer dan tien jaar geleden deed deze ontwikkeling zich al in Groot-Brittannië voor”, zegt hoogleraar Peter Leisink. “Professor Ian Kessler van King’s College Londen, één van de deelnemers aan ons seminar, publiceerde er toen al over. De motieven die de Britse zorgwerknemers opgaven voor hun stap zijn dezelfde als die van de Nederlandse zorg zzp’ers nu.”
De deal voor zorgpersoneel is gewoonweg niet goed. Er is te lang ingeteerd op de motivatie van medewerkers die altijd opkomen voor de cliënt.
“Ik geef ze groot gelijk”, zegt Paul Boselie, hoogleraar Strategisch Human Resource Management aan de Universiteit Utrecht. “De deal van zorginstellingen, maar ook in het onderwijs, is gewoonweg niet goed. Dit zijn human services organizations waarbij de organisatie te lang heeft ingeteerd op de motivatie van medewerkers om altijd maar op te komen voor de cliënt. Personeelstekorten, hoge administratieve werkbelasting, (sub)culturen in ziekenhuizen en gebrek aan flexibiliteit maken het aantrekkelijk voor individuen om als zelfstandige te starten."
"Er is namelijk werk genoeg, je bent je eigen baas en je hebt minder regellast.” Hij waarschuwt wel dat je niet zomaar het groeiend aantal zorg zzp’ers direct kan koppelen aan de faillissementen van ziekenhuizen. “Dat is een complexer probleem en een ander verhaal. De zzp'ers zijn waarschijnlijk een symptoom en niet de oorzaak. De bezetting van personeel in ziekenhuis is al jaren een veelkoppig monster, dat ook opduikt in ziekenhuizen die financieel wél goed draaien.”
Zelf zaken regelen
“Blijkbaar ervaren zorgmedewerkers in Nederland in toenemende mate dat hun autonomie in het gedrang is en zien ze de overstap naar zzp’er als oplossing”, zegt Jasmijn van Harten, voorzitter van het organiserende comité van het HR en Healthcare seminar. "Het punt dat je met meer regelmogelijkheden en autonomie minder last hebt van werkdruk is al in 1979 beschreven door Karasek in het zogenaamde “Job Demand-Control” model. Eén van onze hoofdsprekers op het seminar is daar verder mee gegaan en heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van een “Job Demand-Resources” model. Een balans tussen de eisen van je baan en de middelen om die uit te voeren (zoals autonomie) leidt tot positieve uitkomsten en draagt uiteindelijk bij aan de organisatieprestaties. Dit model is in tal van contexten getest en blijkt een zeer valide voorspelling te geven van prestaties. Ziekenhuizen zouden het meer kunnen gebruiken om evidence-based (HRM) beleid te ontwikkelen.”
Werkgevers in de zorg kunnen in theorie medewerkers meer zeggenschap geven over het aanpassen van werktijden op het privéleven.
Daarnaast zie je volgens Van Harten in de discussies over zzp’ers dat het hen vaak gaat om de aanpassing van werktijden op je privéleven. “Dit is een punt waar werkgevers in theorie wel meer aan zouden kunnen doen en medewerkers meer zeggenschap in zouden kunnen geven.“
"Ziekenhuizen en zorginstellingen hebben zeker wel een aandeel in de oorzaken", aldus Peter Leisink. Een belangrijk deel van de overbodige bureaucratie is gemaakt door de ziekenhuismanagers zelf, niet door de overheid. En er zijn volgens Leisink ook wel degelijk ziekenhuizen en zorginstelingen waar de bereidheid bestaat en het belang wordt ingezien om meer ruimte te geven aan de profesionals om samen de zorgverlening te regelen.
In de verpleeghuis- en thuiszorg is de beweging van het "zelf organiseren" al langer gaande en HRM beleid heeft daar een belangrijke rol in gespeeld.
"In de verpleeghuis- en thuiszorg is die beweging al zo’n tien jaar gaande en HRM-beleid heeft daar een belangrijke rol in gespeeld. Maar behalve op het niveau van de organisatie zijn er ook factoren op sectorniveau die van belang zijn voor het aanpakken van de problemen. Bijvoorbeeld werkgeversorganisaties en vakbonden lukt het niet bepaald om afspraken te maken die de ruimte creëren om de zorg en de werkomstandigheden meer op maat te organiseren."
Van Harten: "Wat ik overigens opvallend vind, is dat wanneer ik zorgmedewerkers spreek, er vaak wordt gezegd dat het werken in teamverband en de (emotionele) steun van collega's zo'n belangrijke randvoorwaarde en soms zelfs motivator is om het werk te kunnen (blijven) doen. Als zzp'er heb je dat veel minder, sterker nog, in principe heb je geen vaste collega's en team. Ik vind het opvallend dat zorgmedewerkers deze keuze maken. Als je een stabiele werkomgeving kunt bieden met een vrij stabiel team dat veel zeggenschap heeft over bijvoorbeeld werktijden dan heb je als zorgwerkgever, denk ik, een mooie troef in handen die zzp'ers mogelijk weer over de streep kan halen om in dienst van de werkgever te komen."