ľ�ϸ���Ӱ��

Is het huidige UU-onderwijsmodel bestand tegen de veranderingen in onze wereld? En wat zijn de grootste uitdagingen waar docenten en studenten de komende jaren mee te maken krijgen? Zo’n tachtig onderwijsdirecteuren, decanen, vice-decanen onderwijs, beleidsmedewerkers en andere collega’s bogen zich over deze vragen op 18 en 19 juni tijdens de jaarlijkse 24UUrsconferentie, georganiseerd door het Centre for Academic Teaching and Learning.

De deelnemers bediscussieerden in verschillende workshops thema’s als impact op studentenwelzijn, de invloed van kunstmatige intelligentie op het onderwijs en met welke strategische keuzes en ethische dilemma’s de universiteit te maken krijgt. In dit verslag nemen we je mee door de vierentwintig uur met aan het einde samenvattingen van enkele workshops.

De wereld domineert Europa

De conferentie werd geopend door NRC-columnist en Europa-expert . Zij deelt haar perspectief op de wereld waar we nu in leven. Aan de hand van La crise de l’esprit van de Franse dichter en filosoof Paul Valéry neemt ze de aanwezigen ruim honderd jaar mee terug in de tijd toen de Europese grootmachten bepaalden wat er in de wereld gebeurde. Volgens De Gruyter is het in onze tijd andersom: de wereld domineert Europa. En daarom moeten we volgens haar inzetten op het brein, het denkvermogen.

Europa moet het niet van brute kracht hebben, want militair kan het zichzelf onvoldoende verdedigen. Daarom is kennis volgens De Gruyter zo belangrijk en daarin spelen universiteiten een cruciale rol. Europa trekt bijvoorbeeld steeds meer investeringen aan nu Amerika terrein verliest door politieke instabiliteit. Grote fondsen verschuiven naar Europese klimaat- en innovatieprojecten. Dit biedt volgens De Gruyter enorme kansen voor universiteiten en onderzoek.

Raadgevende roulette

Na twee rondes met workshops (een aantal sessies hebben we hieronder uitgelicht) komen de deelnemers aan het einde van de woensdagmiddag weer samen in de plenaire zaal. Daar volgt een raadgevende roulette. Deelnemers mogen hun mening geven over een tweetal stellingen. De eerste is: Welke van de volgende thema’s vormt volgens jou de grootste uitdaging voor de UU in het licht van de veranderende wereldorde? De meesten leggen hun fiche op het spelbord bij kunstmatige intelligentie en academische vrijheid. De tweede stelling is: Het geactualiseerde onderwijsmodel biedt voldoende handvatten om in het onderwijs om te gaan met de veranderende wereldorde. De meeste aanwezigen hebben vertrouwen in het onderwijsmodel en denken dat het hiertegen opgewassen is.

Met een borrel in de zon en vervolgens een gezamenlijk diner eindigt de eerste dag.

Een tijdreis op de donderdag

De donderdagochtend start met de sessie ‘Van Toverlantaarn naar AI’, georganiseerd door Elzelien van Buuren, hoofd Audiovisueel en Mediaproducties van de UU. De zintuigen van de mensen in de zaal worden door haar presentatie geprikkeld met een mix van beeld, geluid en inhoud.

Nadat Elzelien co-host Anita, een AI-tool, heeft geïntroduceerd, neemt ze het publiek mee op een tijdreis van media en technologie. Van het schrift, de boekdrukkunst en de industrialisatie tot aan AI: telkens gingen innovaties gepaard met zorgen. Men vreesde geheugenverlies door het schrift, vervorming van kennis door drukwerk, en mensen waren bang hun baan te verliezen door de introductie van machines – zorgen met een kern van waarheid.

Een hoogtepunt was het rollenspel waarin Anita als Christiaan Huygens spreekt over de uitvinding van ‘zijn’ Toverlantaarn. Hoewel bedoeld voor verwondering en verbeelding, noemden academici het ‘misleiding’. Anita leidt het publiek vervolgens langs verdere mijlpalen: film, tv, overheadprojectors, computers, internet en smartphones. Vele uitvindingen die ons leven impactvol hebben veranderd. Ook beeldbellen, sinds corona de normaalste zaak van de wereld, passeerde de revue.

Tot slot schetst Elzelien twee scenario’s voor 2035. In het Black Mirror-scenario is de universiteit verdwenen. In het Pixar-scenario bloeit zij juist op door slimme inzet van AI, waarbij het beleid automatisch via prompts getoetst wordt aan het strategisch plan. Haar boodschap: we staan op een keerpunt – en hebben invloed op de richting.

Een laatste roulette

Na een nieuwe workshopronde wordt de conferentie afgesloten met een laatste raadgevende roulette. Iedereen heeft in de afgelopen 24 uur nieuwe inzichten opgedaan. Wat antwoorden ze nu op de grootste zorgen en uitdagingen? Kunstmatige intelligentie staat nog steeds op nummer één, maar minder prominent. En opnieuw wordt er hoog ingezet op de academische vrijheid. En het onderwijsmodel? Dat heeft nog steeds het vertrouwen, waarbij een aantal ook aangeeft: ja, maar... 

Afsluiting door de rector

Wilco Hazeleger, de nieuwe rector van de Universiteit Utrecht, is voor het eerst bij de 24UUrsconferentie. Op de woensdag blikt hij terug: “Het is een zonnige dag, op vele manieren. De betrokkenheid en bevlogenheid van collega’s van alle faculteiten is heel groot. Je ziet hier hoe het universiteitspersoneel een community vormt. Ontzettend mooi om dat te ervaren.” De rector kon moeilijk kiezen tussen de workshops, ze zijn, zo zegt hij, immers allemaal belangrijk en interessant.

De betrokkenheid en bevlogenheid van collega’s van alle faculteiten is heel groot.

Wilco Hazeleger heeft veel inzichten opgedaan, maar heeft ook zorgen, die hij op de donderdag tijdens de afsluiting plenair herhaalt: “Iedereen die bij de conferentie was, weet nu dat het Utrechtse onderwijsmodel het chassis is, de volgende stap is om collega’s en studenten erover te vertellen en dit samen uit te dragen.” Het model biedt volgens hem kaders, maar je weet nooit helemaal hoe de toekomst eruit zal zien. Met wat we nu weten, laten we zien wat wij belangrijk vinden, aldus de rector.

Een greep uit de workshops

De aanwezigen konden uit maar liefst elf verschillende workshops kiezen. We lichten er een aantal uit.

Universiteiten in een veranderende wereldorde: strategische keuzes en ethische dilemma’s

Tijdens deze workshop kwamen de veranderende geopolitieke wereldorde, het opkomend nationalisme, democratisch verval en groeiend wantrouwen onder studenten aan bod. Mensen ervaren spanning tussen het behouden van academische vrijheid en zich aanpassen aan maatschappelijke druk. Dialoog, diversiteit en inclusie vereisen moed en een duidelijk ethisch kompas. Universiteiten moeten uit hun bubbel stappen, zich verbinden met de samenleving en hun rol herdefiniëren zonder hun kernwaarden te verliezen. Een langetermijnvisie, gebaseerd op academische vrijheid en ethiek, is essentieel om relevant en weerbaar te blijven.

Levendige discussie tijdens workshop ‘Leren met Impact’

In de workshop ‘Leren met Impact’ verkenden deelnemers hoe Community Engaged Learning (CEL) kan bijdragen aan het ontwikkelen van graduate attributes, zoals kritisch denken en het omgaan met maatschappelijke vraagstukken. De belangrijkste kenmerken van CEL werden onder de loep genomen: samenwerking met ten minste één externe partner, directe interactie tussen partner, studenten en docenten, focus op maatschappelijke kwesties, en reflectie als kernonderdeel. Daarnaast werd de koppeling gelegd met het geactualiseerde onderwijsmodel en werden inspirerende praktijkvoorbeelden gedeeld. Door de levendige discussie bleef er te weinig tijd over om dieper in te gaan op de vraag hoe CEL structureel in het eigen curriculum kan worden geïntegreerd.

Bied openheid en ga in gesprek

Bij de introductie van de workshop ‘Onderwijs voor professionals: een tweede kans voor inclusief onderwijs met impact’ is direct duidelijk dat deze vorm van onderwijs bij uitstek bij het geactualiseerde onderwijsmodel van de UU past. Bijvoorbeeld de wederkerigheid met deelnemers en de maatschappij en het interdisciplinaire karakter van deze vorm van onderwijs.

Een van de deelnemers haalt een aantal voorbeelden aan, waaronder van een student die vanuit het mbo via het hbo een opleiding voor professionals volgt. Hoe zorg je ervoor dat die student aansluiting vindt en zich op z’n plek voelt bij de UU? Zij kijken nogal eens op tegen de universiteit, ze durven zich niet vrij te bewegen en kunnen daardoor soms de aansluiting kwijtraken. Openheid bieden, met elkaar in gesprek gaan en goede begeleiding zijn daarbij essentieel. Om er zo voor te zorgen dat de student voelt: ik hoor erbij.

Maatschappelijke ontwikkelingen en het perspectief van studenten

Studenten staan onder druk door financiële zorgen, woningtekort, sociale media en hoge verwachtingen. Tegelijk worden zij geconfronteerd met politieke spanningen, haatspraak en oorlog, wat vraagt om veilige, open communicatie en maatwerk vanuit de universiteit. Tijdens deze workshop wordt benadrukt dat het belangrijk is studenten te leren dat een mening kan veranderen en niet gelijkstaat aan identiteit. Diversiteit in leerstijlen, ruimte voor gevoelige onderwerpen en nazorg zijn essentieel. Daarom is het van belang dat docenten helder communiceren over hun aanpak (leg bijvoorbeeld uit waarom een cursus bepaalde werkvormen en toetsing hebben) en studenten stimuleren tot dialoog en relativering. En een student mag fouten maken. Erkenning en menselijkheid zijn cruciaal voor een gezonde leeromgeving.

Challenges: The doing of emotions in facing the Grand Challenges ahead

In deze sessie werd het belang van emoties en relaties in het onderwijs en bij het aangaan van maatschappelijke uitdagingen benadrukt. Emoties zijn fundamenteel voor het leren: denken en voelen zijn immers onlosmakelijk met elkaar verbonden. Toch wordt die emotionele beleving van studenten vaak genegeerd.

Safe spaces kunnen comfort bieden, maar ook kritische stemmen onderdrukken en daarmee het leren belemmeren. Daarom is er behoefte aan brave spaces waarin ongemak geaccepteerd wordt. Kritisch emotioneel bewustzijn en emotionele geletterdheid zijn essentieel.

Uit deze workshop kwamen verschillende tips: benoem ongemak tijdens colleges en het leren omgaan met emotionele complexiteit. Houd de gespreksgroepjes klein, stel veel vragen en zet TikTok filmpjes in die je bekijkt en bespreekt om de dialoog op gang te brengen.