“Samenwerking en mededogen zijn net zo natuurlijk als competitie of conflict”
Saskia Arndt stelt drie vragen aan haar held Jane Goodall
Voor Vetscience kreeg hoogleraar diergedrag Saskia Arndt de kans om drie vragen te stellen aan een van haar grote voorbeelden, Jane Goodall. Dit interview vond plaats in juni 2025, een paar maanden voordat Goodall op 1 oktober 2025 zou overlijden op 91-jarige leeftijd.
Jane Goodall was een Britse antropoog en bioloog, en heeft waarschijnlijk weinig introductie nodig. Ze werd wereldberoemd vanwege haar onderzoek naar chimpansees in Tanzania. Vanaf 26-jarige leeftijd leerde ze, zonder voorkennis maar met haar objectieve en geïnteresseerde blik, immens veel over deze bijzondere apensoort. Mede door haar missie om mensen aan te sporen hun steentje bij te dragen aan een leefbare aarde, is Goodall een inspiratiebron voor velen. Onder wie Saskia Arndt: “Jane is inspirerend en motiverend, in het bijzonder voor vrouwen. Ze moedigt ons aan onze dromen na te streven, ons in te zetten voor onze overtuigingen en een bijdrage te leveren aan een betere toekomst voor mens en dier.”
Volgens jou is het koesteren van hoop de beste weg tot verandering. Hoe houd jij de moed erin, in deze moeilijke tijden van klimaatverandering, oorlog, haat, uitbuiting en steeds minder vertrouwen in wetenschap?
“Wat mij helpt om hoop te behouden, is mijn diepe vertrouwen in de veerkracht van de natuur en de mens. Ik heb zoveel inspirerende jonge mensen ontmoet, die zich actief inzetten voor hun gemeenschappen en de planeet. Ze herinneren mij er elke dag aan dat verandering mogelijk is. Maar het is niet altijd makkelijk om de moed erin te houden, vooral wanneer de uitdagingen zo groot lijken, maar ik geloof in de kracht van individuele actie. Ik zie bijvoorbeeld de manier waarop mensen zich inzetten voor het milieu, hoe wetenschappers blijven vechten voor de waarheid, en hoe steeds meer mensen zich bewust worden van de noodzaak van verandering. Dit zijn de dingen die mijn hoop levend houden. Ik ben van nature altijd optimistisch geweest, zelfs in de donkerste tijden.”
Wij leven nog steeds in een wereld van mannelijke dominantie. Jij hebt je weg als onderzoeker daarin gevonden. Hoe heb je dit gedaan?
“Het was niet altijd makkelijk om mijn eigen weg te vinden. Er was destijds weinig ruimte voor vrouwelijke wetenschappers en er waren veel obstakels en uitdagingen. Wat me heeft geholpen, was mijn vastberadenheid en mijn geloof in wat ik wilde bereiken. Ik wist dat ik niet moest toegeven aan de beperkingen die de samenleving aan vrouwen oplegde. Het was belangrijk om mezelf te blijven, trouw te blijven aan mijn intuïtie en mijn liefde voor de natuur, en mijn werk te laten spreken. Ik kreeg steun van enkele briljante mentoren, maar het kostte tijd en doorzettingsvermogen om mijn waarde als wetenschapper te bewijzen.
Ik ben ervan overtuigd dat vrouwen in de wetenschap, en in andere vakgebieden, steeds meer ruimte krijgen om zich te bewijzen, maar het blijft belangrijk dat we onszelf verdedigen en opkomen voor onze dromen en doelen. En het is cruciaal dat we elkaar steunen als vrouwen.”
Het bestuderen van chimpansees leert ons veel over onszelf, ook over onze gewelddadige kant. Is er een diersoort die een voorbeeld is voor een betere samenleving? Misschien de Bonobo?
“We hebben inderdaad veel geleerd over onze eigen aard door chimpansees te bestuderen: hun intelligentie, hun sociale banden, maar ook hun neiging tot agressie. Chimpansees vertonen soms gewelddadig gedrag, vooral in het geval van territoriale conflicten of rivaliteit. Door naar hen te kijken, hebben we iets belangrijks ontdekt over de menselijke natuur: dat geweld een kant van ons is, maar zeker niet de enige.
Allianties van vrouwelijke bonobo’s brengen stabiliteit en vrede
Bonobo’s laten ons een heel ander gezicht van de natuur zien, een vreedzamer gezicht. Bonobo’s leven in matriarchale samenlevingen, waar conflicten zelden escaleren tot geweld. In plaats van te domineren, vormen de vrouwelijke bonobo’s allianties die stabiliteit en vrede brengen. Ze zoeken nabijheid, troost en verbinding, vaak door aanraking, spel of seksuele interactie. Er lijkt een diepe sociale wijsheid in hun gedrag te schuilen. Hun samenleving leert ons dat samenwerking en zorg voor elkaar een fundament van stabiliteit kunnen vormen.
En de bonobo’s zijn niet de enigen, ook bij andere dieren zien we gedragingen die ons inspireren tot een vreedzamere samenleving. Bij olifanten zien we empathie en zorg voor de doden, dolfijnen helpen elkaar bij ziekte en brengen zelfs vreemden in veiligheid. Paarden communiceren subtiel en leiden hun kudde niet met kracht, maar met vertrouwen, vaak door een ervaren merrie. Zelfs bij sommige vogels, zoals kraaien en ganzen, zien we complexe samenwerking en langdurige verbondenheid. Deze dieren herinneren ons eraan dat samenwerking, mededogen en zorg voor elkaar net zo natuurlijk zijn als competitie of conflict. De natuur is niet alleen een strijdtoneel, zij is ook een plek van verbondenheid, als we bereid zijn goed te kijken.”