ľ¹Ï¸£ÀûÓ°ÊÓ

Belle van Zuylen is een opvallende vrouw in de Nederlandse geschiedenis en in het bijzonder in die van de stad Utrecht en diens universiteit, waar zij colleges volgde. Deze mocht zij alleen aanhoren, want echt studeren mochten vrouwen in die tijd nog niet. Ze is een van de bekendste Nederlandse vrouwen uit de literatuurgeschiedenis. Belle werd bekend om haar liberale denkbeelden en haar kritiek op sociale en politieke ongelijkheden. Ze was een voorstander van de Verlichtingsidealen en geloofde in de kracht van rede en tolerantie. Vaak botsten haar ideeën met die van de aristocratie en haar familie. Haar leven en schriftelijke werken zijn van grote waarde geweest voor de literaire en intellectuele ontwikkeling van haar tijd en haar nalatenschap is merkbaar tot op de dag van vandaag.

Jeugd en familie

Op 20 oktober 1740 werd ze geboren onder de naam Isabelle Agneta Elisabeth van Tuyll van Serooskerken in Slot Zuylen. Dit zestiende-eeuwse kasteel, dat zich net buiten de stad Utrecht bevindt, diende als zomerhuis voor Belle en haar familie. De winter bracht de familie vaak door in hun stadswoning aan de Kromme Nieuwegracht in Utrecht. Belle kwam uit een vooraanstaande aristocratische familie in Nederland. Haar familie, de familie van Tuyll van Serooskerken, behoorde tot de Nederlandse adel en was welgesteld. Dankzij de sociale positie en rijkdom van haar familie kreeg Belle een uitstekende opleiding, beter dan veel vrouwen en zelfs mannen uit haar tijd. Samen met haar zes jongere broers en zussen werd zij thuis onderwezen door Franstalige gouvernantes in verschillende talen, wiskunde, natuurkunde en godsdienst. Ook volgde ze colleges aan de Universiteit Utrecht. Deze mocht zij echter alleen aanhoren, want echt studeren was voor vrouwen nog niet toegestaan.

Belle had veel verschillende interesses. Zo hield zij zich bezig met schrijven, dichten, musiceren, tekenen, tuinieren en handwerken. Ze had haar eigen schrijfkamer op Slot Zuylen en toen zij twintig jaar oud was, in 1763, bracht zij anoniem haar eerste boek uit. Dit boek was geschreven in het Frans, zoals in die tijd gebruikelijk was onder adel. Le Noble (De Edelman) wierp een kritische blik op de achttiende-eeuwse aristocratie. Zo mocht bijvoorbeeld de hoofdpersoon uit het boek van haar ouders niet trouwen met de man waar zij verliefd op was, omdat hij van lagere adel was. Het boek werd niet goed ontvangen onder Belle's familie en waarschijnlijk heeft haar vader het boek uit de handel gehaald toen hij erachter kwam dat zijn dochter het geschreven had.

In de achttiende-eeuw was het gebruikelijk voor vrouwen uit de aristocratie om te trouwen met invloedrijke mannen voor geld en aanzien. Belle wilde zich echter niet in een huwelijk laten dwingen en zo haar onafhankelijkheid verliezen. James Boswell had een huwelijksaanzoek gedaan, maar omdat hij haar wilde verbieden met mannen te schrijven zonder zijn toestemming wees Belle hem af. Ze schreef dan ook aan hem: 'Ik heb geen talent voor ondergeschiktheid.' Het was voor Belle belangrijk dat zij de vrijheid had om brieven te schrijven, dit deed ze namelijk graag. Er zijn honderden brieven van haar bewaard gebleven. Een van haar trouwste correspondenten was Constant d’Hermenches. Ze hadden elkaar ontmoet op een Haags hofbal in 1760. Zestien jaar lang onderhielden ze via brieven contact met elkaar. Deze briefwisseling moest Belle geheim houden, omdat d’Hermenches negentien jaar ouder was dan zij en hij was tevens al getrouwd. Belle liet hem dan ook weten dat hij haar brieven na het lezen moest verbranden. Dit heeft hij nooit gedaan waardoor wij bijzonder veel weten over Belles leven en haar gedachten. Een deel van haar brieven bevindt zich tegenwoordig in Het Utrechts Archief.

Op haar 31e trouwde Belle met Charles-Emmanuel de Charrière, de voormalig huisleraar van haar broers. Hoewel hij van lagere afkomst was, gaf hij haar wél de vrijheid waar ze naar verlangde. Het huwelijk voltrok zich in de kapel van Zuilen, maar al snel verhuisde het echtpaar naar het Zwitserse Colombier waar Emmanuel woonde. Het was daar dat Belle vele brieven, boeken en pamfletten schreef. Zo verwierf zij internationale faam onder de naam Madame de Charrière.

Belle van Zuylen en de verlichting

De Verlichting was een intellectuele en culturele beweging in Europa gedurende de 17e en 18e eeuw. Rationeel denken, wetenschap en individualisme stonden hierin centraal. Belle correspondeerde met belangrijke personen uit deze stroming, zoals David Hume, Rousseau en Voltaire, maar ze droeg ook zelf bij aan de Verlichting.

Een van haar bekendste werken is de epistolaire roman 'Zélide', gepubliceerd in 1796 onder het pseudoniem Zélide. Dit werk belichtte de beperkingen die vrouwen in haar tijd ervoeren en pleitte voor meer vrijheid en zelfbeschikking voor vrouwen. Het is dankzij deze en andere teksten van Belle dat zij ook wel een Feministe avant lettre wordt genoemd. Belle had al feministische idealen vóór de opkomst van het feminisme.

Ondanks de nadruk op vrijheid, gelijkheid en rechtvaardigheid waren veel schrijvers uit de Verlichting stil over slavernij. Ook Belle sprak zich niet expliciet uit tegen slavernij, terwijl een groot deel van haar vermogen kan worden herleid tot inkomsten vanuit koloniën in Azië en de Trans-Atlantische handelsroutes. Het is dankzij het grote vermogen van haar en haar familie dat Belle de ruimte had en de kansen kreeg om zich te ontwikkelen tot een hoog opgeleide vrouw met een eigen mening.