Utrechtse hoogleraar op zoek naar wonderen
“Verloren liefdesring uit Amerika na 47 jaar teruggevonden in Fins bos” kopte recent. Een vrouw uit Maine kreeg het sieraad van haar vriendje, later zijn ze getrouwd. Ze verloor de ring in 1973 in Amerika en deze is nu teruggevonden in Finland door een man met een metaaldetector. "Hij wil duidelijk maken dat ik door moet met mijn leven", stelt de ringdraagster in een reactie, haar man overleed drie jaar geleden.
Dit soort berichten zijn niet uitzonderlijk, velen van ons kennen dit soort wonderverhalen en volgens recent onderzoek van KRO NCRV en Museum Catharijneconvent gelooft zelfs 63% van de Nederlanders een beetje of helemaal in wonderen en heeft 22% van de Nederlanders tussen de 16 en 90 een wonder(baarlijke ervaring) meegemaakt. Van wonderbaarlijke genezingen en reddingen tot contact met overledenen en verschijningen, in Museum Catharijneconvent in Utrecht staan wonderen in het middelpunt van de belangstelling de komende maanden. Daar wordt op 28 februari de tentoonstelling ‘’ geopend. Hoogleraar Religie en Gender Anne-Marie Korte verleende haar expertise aan de tentoonstelling én zoekt naar nieuwe wonderverhalen om haar onderzoek voort te zetten.
Wonderen bestaan
Vanuit haar achtergrond als theoloog en religiewetenschapper heeft Korte onderzoek gedaan naar de klassieke wonderverhalen van verschillende religieuze tradities en de rol van de vrouw daarin. Ruim tien jaar geleden onderzocht ze honderden hedendaagse wonderervaringen, die verzameld waren voor het KRO-programma Wonderen bestaan. Ze beschreef en vergeleek de wonderen en deelde ze in naar verschillende soorten wonderen (bijvoorbeeld reddingen en genezingen) en naar referentiekader (niet-religieus, klassiek-religieus en eigentijds-religieus). Door deze wonderen kreeg ze inzicht in hedendaagse wonderverhalen en kon zij ze plaatsen binnen huidige religieuze en culturele ontwikkelingen.
Geloof versus wetenschap?
Het Museum Catharijneconvent vroeg om de expertise van Korte bij de nieuwe wondertentoonstelling waarin, naast religieus-culturele verhalen en kunst, ook de verhalen van gewone mensen centraal staan. “Door de ontkerkelijking en ontzuiling is het verschijnsel ‘wonder’ voor veel mensen los van sterke kerkelijke, bijbelse en dogmatisch-theologische connotaties komen te staan. Deze ontwikkelingen maken dat wonderen niet langer slechts worden bekeken vanuit de tegenstelling tussen geloof en wetenschap”, stelt Korte.
De trouwe bruid
Factoren als migratie, nieuwe religieuze tradities die ons land verrijken en de snelle ontwikkelingen in de media zijn van invloed op de manier waarop wij naar wonderen kijken en hoe wij deze waarderen. Maar waar het altijd om gaat bij wonderen is dat zij gaan over “de niet-maakbaarheid van het leven. Een wonderlijke ervaring begint met een crisis, een noodsituatie. En dan komt er een antwoord op dat probleem en dat antwoord overtreft je verwachting.” Zo kent Utrecht het wonderverhaal van de . Ridder Aelbert en juffrouw Agniet willen trouwen, maar de ridder wordt opgeroepen voor de Achtste Kruistocht. De vader van Agniet dwingt haar om met een ander te trouwen. Ze vraagt aan haar vader of ze eerst een stapeltje vlas mag afspinnen voordat ze de ander trouwt. Het vlas blijft zich wonderbaarlijk vermenigvuldigen tot uiteindelijk ridder Aelbert terugkeert.
Persoonlijke betekenisgeving
Korte signaleert dat in het hedendaagse Nederland wonderverhalen meer persoonlijk zijn en dat het steeds meer gaat om de betekenis die de vertellers er zelf aan geven. “In de 20e eeuw was de invloed van kerkelijke structuren en voorschriften sterker. Toen werd een wonderverhaal veelal teruggeleid tot wat een kerkelijke traditie erover zegt. Recent onderzoek laat zien dat veel minder mensen een wonderverhaal als iets religieus beschouwen en veel meer mensen het wonder op een eigen manier interpreteren” licht Korte toe.
Veel KRO-briefschrijvers meldden dat de wonderlijke ervaring een bijzonder en vaak langdurig effect op hen heeft gehad, zoals bevestiging, rust, dankbaarheid, troost, geloof of een nieuwe levensoriëntatie.
Wonderverhalen gezocht
Naar aanleiding van de tentoonstelling 'Allemaal wonderen' zet Anne-Marie Korte haar interessante onderzoek voort met nieuwe wonderverhalen. “Ik ben benieuwd of de verhalen die er nu binnenkomen verschillen van de verhalen die ik ruim tien jaar terug via de KRO heb verzameld.” Als zij uw verhaal mag gebruiken, mail het dan naar Anne-Marie Korte (wonderverhalen217@gmail.com). U kunt bij haar ook terecht voor meer informatie.
Op 26 mei 2020 van 14:00 tot 15:00 geeft Anne-Marie Korte een lezing over de ontwikkeling van wonderverhalen in Museum Catharijneconvent.
De opstijging van de heilige Theresa
Het favoriete object van Anne-Marie Korte in de tentoonstelling is een werk van Marina Abramović uit 2009 getiteld: The Kitchen, Levitation of Saint Theresa filmstill. “Een hele mooie foto die een wonder laat zien, het letterlijk opstijgen boven de dagelijkse wereld van potten en pannen. Het komt uit de verhalen van de heilige Theresa. Zij leidde een nederig leven maar ze had het gevoel boven de aardse werkelijkheid op te kunnen stijgen.”