ľ�ϸ���Ӱ��

Jong vakgebied

Het programma begon met een inleiding in de geschiedenis van stamcelonderzoek. Farmaceutisch wetenschapper Ed Moret: “Al sinds 1868 bestaat de term ‘stamcel’, voor een cel waaruit andere cellen ontstaan, maar het duurde nog tot 1998 voordat geneeskundigen de eerste stamcel konden isoleren. Sinds 2001 gebeurt dat met biopten uit het eigen lichaam van een patiënt. Dat heeft heel veel onderzoek mogelijk gemaakt voor dit jonge vakgebied.”

Cellen terugprogrammeren

Vervolgens vertelde Biomedisch wetenschapper Enrico Mastrobattista dat onderzoekers tegenwoordig ook zelf stamcellen kunnen maken uit gewone lichaamscellen, via ‘dedifferentiatie’. “In de natuur kan bij een salamander weer een poot aangroeien als die is afgebeten door een roofdier. De cellen in de schouder van de salamander worden dan teruggeprogrammeerd tot stamcellen. Wij kunnen dat nu ook in het lab doen bij gewone lichaamscellen. Daarvoor hebben we zogenoemde transcriptiefactoren nodig. Om die specifiek tot expressie te brengen in de lichaamscellen, gebruiken we virussen, die het DNA dat codeert voor deze transcriptiefactoren, inbouwen in het genoom van de gastheercel.”

Celtherapie

Hoe dat onderzoek ook echt patiënten kan helpen om beter te worden, werd duidelijk met de verhalen die volgden. Bioloog Massimiliano Caiazzo: “Op wel tien plekken in ons lichaam zitten verschillende soorten stamcellen. Als iemand derdegraads brandwonden oploopt, kun je met celtherapie bepaalde stamcellen laten groeien tot een nieuw stukje eigen huid.”

Hydrogel

Scheikundige Tina Vermonden wil kunstkraakbeen en kunstnieren mogelijk maken. “Voor zulke toepassingen ín het lichaam ontwikkelen we temperatuurgevoelige hydrogels, die we als vloeistof kunnen inspuiten en die pas stollen als ze op de juiste plek zitten. In Utrecht doen we bijvoorbeeld onderzoek aan kunstnieren. We proberen van hydrogel holle buisjes te maken waarin niercellen kunnen groeien.”

3D-printen

En onderzoeker bij UMC Utrecht Margo Terpstra probeert kraakbeen na te maken met de 3D-printer. “Daar kunnen we levende cellen op of in laten groeien, om ze precies passend te maken voor iemands lichaam."

Genen knippen en plakken

Maar wat als de cellen van de patiënt niet goed genoeg zijn? Medisch bioloog van het Hubrecht Instituut Pascale Dijkers liet zien hoe fout DNA kan worden vervangen met de knip- en plak techniek CRISPR-Cas9. Die zou bij genetische ziekten als de ziekte van Duchenne bruikbaar kunnen zijn. Cas9 is een schaar en CRISPR een adres. Maar de bezorging kan fout gaan en voorzichtigheid blijft geboden.

Discussie

De scholierenbijeenkomst eindigde met een discussie over hoe fake news kan ontstaan rond therapieën: door complotdenken en door selectief informatie te zoeken.