Uit het lab en in de festivaltent: sociale wetenschappers deden onderzoek op Lowlands
Een flink aantal Utrechtse psychologen toog naar Lowlands om onderzoek te doen. Ze plakten elektroden, plaatsten hersenscanapparatuur en spraken vooral heel veel met hun diverse onderzoekspopulaties.
Het was weer even wennen, om ’s ochtends stram uit een tentje in Biddinghuizen te kruipen. En het was een beetje prutsen, om in de hectiek van een festival – lees: zweet en bier – hersenscanapparaatjes op steeds weer andere hoofden van festivalbezoekers te zetten. “Maar het is gelukt, we hebben bruikbare data!”, vertelt sociaal psycholoog Tom Frijns. Met hulp van collega Ruud Hortensius en een aantal promovendi en masterstudenten deed hij in augustus onderzoek op Lowlands. Samen met Gerlof van Engelenhoven, cultuurwetenschapper aan de Universiteit Leiden.
Onderzoeksdeelnemers vinden
Twee wetenschappers van verschillende universiteiten, met verschillende disciplines. Ze kenden elkaar niet. Toch benaderde de Nationale Wetenschapsagenda (NWA) hen om op Lowlands samen onderzoek te gaan doen naar non-verbale communicatie en synchronisatie. Tom: “Lowlands is daarvoor een ideale plek, want bij dit soort onderzoek is het altijd moeilijk om deelnemers te vinden, omdat je twintig mensen tegelijk nodig hebt.” De NWA wist Tom te vinden na een eerder optreden tijdens het Betweterfestival.
Samen bewegen
Tom en Gerlof maakten met drie kunstenaars een voorstelling, waaraan ze hun onderzoek koppelden. , heette het. “Gerlof doet veel onderzoek naar het gebruik van stiltes, bijvoorbeeld door activisten of kunstenaars. Ikzelf gebruik in mijn onderwijs veel synchronisatie; ik laat studenten daarbij samen bewegen. We weten dat elkaar spiegelen, samen bewegen, effect heeft op hoe aardig we elkaar vinden, en of we bijvoorbeeld bereid zijn samen te werken.”
Non-verbale voorstelling
Op het wetenschapsterrein, pal naast de Alphatent, zorgden Michelle Piergoelam (fotograaf), geluidskunstenaar Finn Maätita en bewegingskunstenaar Loretta Lau voor non-verbale performances. Mysterieuze fotodoeken in een zeecontainer, een soundscape met natuurgeluiden, en een dans over het verhaal van Anansi de spin. “Daarbij gaven we de ene helft van het publiek expliciete synchronisatie-instructie: ze moesten meebewegen met de performance-artist. De andere helft niet. Onze hypotheses waren dat het synchroniseren, dat samen meebewegen, helpt bij het begrijpen van de boodschap, maar ook dat de ervaring van de toeschouwers daardoor meer op elkaar zou gaan lijken.” Of die hypotheses kloppen, blijkt binnenkort als de data geanalyseerd zijn.
Funding zoeken
Om onderzoek te doen op Lowlands moet je betalen. Niet als je, zoals Tom Frijns, gevraagd wordt door de NWA. Maar wel als je, zoals experimenteel psychologen Anouk Keizer, Birgit Hasenack en hun onderzoeksgroep , zelf het initiatief neemt. Dan krijg je een factuur van € 6000 excl. btw. “Twee jaar geleden spraken wij als groep af om mee te doen aan een groot outreach-event. Dat werd het onderzoek op Lowlands. TNO en de universiteiten waaraan we verbonden zijn droegen de kosten – ook het Public Engagement Seed Fund van de UU hielp mee. Naast de fee voor de fesstivalorganisatie maakten we kosten om ‘HUGS’ te kopen bij een dementiewinkel.” Anouk laat een grote knuffel zien. “Een HUG is een knuffelrobot. Hij heeft een hartslag en voelt zwaar aan. We wilden onderzoeken of zo’n robot helpt om zo min mogelijk te schrikken.”
We hadden buttkickers onder de stoelen gemonteerd; die gingen op schrikmomenten hard trillen
Buttkickers
Anouk Keizer en collega’s lieten voor hun onderzoek 257 deelnemers een enge film kijken. “We hadden buttkickers onder de stoelen gemonteerd; die gingen op schrikmomenten hard trillen. Ook lieten we een sterke geur de ruimte in, zodat het echt een 4D-ervaring werd. Alles om mensen zo erg mogelijk te laten schrikken.”
Aanraken
Een deel van de proefpersonen kreeg de HUG op schoot. Anderen hielden de hand van een bekende vast, weer anderen de hand van een onbekende. De vierde groep had niks of niemand. “Alle proefpersonen kregen elektroden op hun handpalm, geleiders die vertellen of iemand zweet. Die fysiologische reactie verraadt of iemand schrikt.”
Diverse groep onderzoeksdeelnemers
De grote plus van Lowlands: waar de psychologen op de Uithof vrijwel alleen vrouwelijke, hoogopgeleide proefpersonen in het lab krijgen, was die groep op Lowlands veel diverser. De resultaten van de metingen moeten nog geanalyseerd worden. Vragenonderzoek maakte wel duidelijk: mensen worden liever aangeraakt door een robot dan door een onbekende.
Bewustwording
Naast dataverzameling hadden Anouk en collega’s nog een ander doel: bewustwording creëren over het belang van sociale aanraking. “Er is – zeker sinds MeToo – veel aandacht voor grenzen en voor alles wat niet mag en ongewenst is. Ons onderzoek laat zien dat gewenste, niet-seksuele aanraking, zoals een knuffel of een arm op iemand schouder, ook veel goed kan doen. Daarover hebben met heel veel Lowlands-bezoekers gepraat, dat waren mooie gesprekken.”