ľ¹Ï¸£ÀûÓ°ÊÓ

Lucas Roorda verdedigt zijn proefschrift over het ter verantwoording roepen van transnationale ondernemingen voor hun impact op mens en milieu, op 13 december aan de Universiteit Utrecht.

Het proefschrift draagt als Engelstalige, volledige titel: "Jurisdiction over foreign direct liability claims against transnational corporations in EU Member States Increasing access to remedy for victims of corporate human rights violations." De gevolgen die de activiteiten van ondernemingen kunnen hebben op de mensenrechten van anderen is een onderwerp van toenemend maatschappelijk en academisch debat. Er is in het bijzonder aandacht voor de rol van grote transnationale ondernemingen, en hoe die ter verantwoording kunnen worden geroepen voor hun impact op mens en milieu.

Gebrek aan controle door individuele staten

De activiteiten van dergelijke ondernemingen zijn moeilijk, zo niet onmogelijk te reguleren door afzonderlijke staten, omdat ze veelal bestaan uit groepen entiteiten met eigen rechtspersoonlijkheid, die over meerdere landen verspreid zijn. Tegelijkertijd komt een meer multilaterale aanpak nauwelijks van de grond, omdat betrokken staten vaak tegengestelde belangen hebben, en eigen ideeën van hoe ondernemingen gereguleerd moeten worden. Dit gebrek aan controle door individuele staten betekent ook dat het voor slachtoffers van mensenrechtenschendingen door transnationale ondernemingen moeilijk is om die ondernemingen ter verantwoording te roepen, en remedies te krijgen voor hun schade.

Het is voor hen vaak moeilijk om toegang te krijgen tot het rechtssysteem in hun eigen land: bijvoorbeeld omdat het niet de capaciteit heeft dergelijke zaken af te doen, omdat er grote problemen zijn met corruptie in de rechterlijke macht, of omdat de staat om economische redenen een vonnis tegen een bedrijf niet zal uitvoeren. Het kan ook zo zijn dat die slachtoffers grote risico’s lopen voor hun leven en veiligheid als ze een zaak in eigen land aanbrengen, zoals wanneer de staat zelf betrokken was bij de mensenrechtenschending waar ze tegen opkomen.

Foreign direct liability

In zulke gevallen kunnen slachtoffers er voor kiezen om over de grens te gaan, en hun zaak aan te brengen in andere landen. Dit kan bijvoorbeeld de thuisstaat van het moederbedrijf van de betrokken onderneming zijn, door middel van een zogeheten foreign direct liability-zaak. Het rechtssysteem van die thuisstaat kan beter ontwikkeld zijn dan dat van het land waar de schending plaats vond, maar ook in deze zaken komen slachtoffers barrières tegen. Zo is het maar de vraag of de civiele rechter in die thuisstaat bevoegd is in alle aspecten van de zaak, en rechtsmacht heeft over alle gedaagden. Dit is het onderwerp van dit proefschrift.