ľ�ϸ���Ӱ��

Orang-oetans die tegelijkertijd twee foto’s van mannetjes te zien kregen, een van een dominant mannetje met wangplaten (brede uitstulpingen langs het hoofd) en een van een mannetje zonder wangplaten, keken langer naar het mannetje met wangplaten. Dat schrijven onderzoekers van de Universiteit Utrecht, de Apenheul en de Universiteit Leiden in een vandaag verschenen wetenschappelijk artikel in Annals of the New York Academy of Sciences. Eerder onderzoek suggereert dat ook mensen meer aandacht hebben voor soortgenoten met een meer masculien gezicht. “Dit laat zien dat ons aandachtsysteem evolutionair diepgeworteld is,” aldus Utrechtse gedragsbioloog Tom Roth.

Er bestaan twee typen volwassen mannetjes bij orang-oetans. Er zijn mannetjes die veel op de vrouwtjes lijken, en er zijn grotere en zwaardere mannetjes met opvallende uitstulpingen langs hun hoofd, de wangplaten. Deze mannetjes hebben ook een keelzak waarmee ze geluid kunnen maken, en langere haren. “De ontwikkeling naar groter mannetje met wangplaten kost veel energie, en kan meerdere jaren duren,” geeft Roth aan.

Maar als het aankomt op partnerkeuze hebben de grotere mannetjes met wangplaten een voordeel, want orang-oetanvrouwtjes verkiezen ze duidelijk boven de kleinere mannetjes. “Maar wat maakt deze mannetjes dan precies interessanter voor ze?” vroeg Roth zich af. “Waar baseren ze hun keuze op? Kijken ze dan bijvoorbeeld ook meer naar mannen met wangplaten?”

Eye tracking

Door dit soort vragen te beantwoorden, hoopt Roth uiteindelijk meer inzicht te krijgen in hoe dierentuinen dieren beter kunnen matchen voor fokprogramma’s. Roth: “Nu wordt er vooral gekeken of dieren genetisch bij elkaar passen. Maar net als bij mensen moet er niet alleen genetisch een match zijn, maar moeten de dieren ook interesse in elkaar hebben als partner.”

Roth en zijn collega’s besloten de vraag te onderzoeken met eye tracking. Met behulp van een speciale camera is het zo precies te volgen waar een individu naar kijkt. De onderzoekers gebruikten de techniek terwijl ze orang-oetans steeds vier seconden lang twee foto’s tegelijk lieten zien: een van een hoofd van een mannetje met wangplaten, en een van een hoofd van een mannetje zonder wangplaten.

Deze studie laat zien dat de wangplaten relevante informatie bieden voor soortgenoten.

“De orang-oetans keken ongeveer 55 à 60 procent van de tijd naar de man met de wangplaten, en 40 à 45 procent naar de man zonder. Dat is een aardig verschil voor dit type studie,” aldus Roth.

Verdunde limonade

De mensapen moesten voor de test wel lang genoeg hun hoofd stilhouden op de juiste plek. Hoe kregen de onderzoekers dat voor elkaar? “De dieren mogen altijd zelf kiezen of ze meedoen. Als ze meedoen, krijgen ze tijdens iedere test een beetje verdunde limonade via een drinknippel. Ze hielden hun lippen op die nippel en zaten zo met hun hoofd precies op de goede plek om de metingen te doen,” legt Roth uit.

Partnerkeuze of dreiging?

Op deze manier testten de onderzoekers vier orang-oetans, drie vrouwtjes en een mannetje. Opvallend genoeg bleek ook het mannetje vaker naar het hoofd met wangplaten te kijken.

“Deze studie laat zien dat de wangplaten relevante informatie bieden voor soortgenoten. Maar we kunnen nog niet met zekerheid zeggen wat precies de motivatie van de dieren is om te focussen op de mannen met wangplaten. Gaat het nou echt om partnerkeuze, of speelt er iets anders mee? Zo tolereren mannen zonder wangplaten elkaar, maar mannen met wangplaten zijn dominant ten opzichte van andere mannetjes. Dus het mannetje met wangplaten kan ook een bedreiging zijn.”

Veel van deze processen verlopen zonder dat je er heel bewust over nadenkt.

Bredere trend

Wel past dit onderzoek in een bredere trend. Steeds meer onderzoek laat zien dat aandacht van mensen en andere dieren grotendeel automatisch wordt getrokken door evolutionair relevante informatie over mogelijke partners, concurrenten of bedreigingen.

“Veel van die processen verlopen zonder dat je er heel bewust over nadenkt. Het bekendste voorbeeld is onze aandacht voor predatoren. Mensen hebben nog steeds een heel sterke aandachtsvoorkeur van foto’s van slangen en spinnen. Dat is maar goed ook, want als je er eerst over na moet denken voordat je er aandacht voor hebt, dan ben je misschien al te laat.”

Roth deed eerder ook een aandachtsexperiment bij mensen. “We vroegen mensen toen om foto’s van andere mensen te scoren op aantrekkelijkheid. Vervolgens combineerden we die foto’s in een eyetracking-experiment. Uit dit experiment bleek dat mensen heel erg gefocust zijn op gezichten die ze aantrekkelijk vinden. Experimenten van andere onderzoekers suggereren ook dat mensen, zowel mannen als vrouwen, meer aandacht hebben voor mannen met een masculien gezicht, met kleinere ogen, dikkere wenkbrauwen, een bredere neus en een duidelijke kaaklijn. Ik denk dat heel veel mensen deze dingen zelf niet eens doorhebben.”