Onderwijs voor vrede: waar verleden en toekomst elkaar (kunnen) ontmoeten

Bjorn Wansink
Bjorn Wansink. Photo: Pim Geerts.

“Kinderen hebben geen andere keuze dan een enorme prijs te betalen voor het opgroeien in een conflictsituatie”, zegt Bjorn Wansink, universitair hoofddocent aan de afdeling Onderwijs en Pedagogiek. “Goede geschiedenislessen op scholen zijn essentieel om te leren van het verleden. Alleen zo kunnen we conflicten transformeren en de erfenis van een moeilijk verleden verwerken.”

"De afgelopen twee jaar heb ik meegewerkt aan het maken van een handleiding voor leraren voor het onderwijzen van gevoelige en controversiële kwesties in het post-Joegoslavisch gebied. Deze handleiding is onderdeel van een groter project, genaamd 'Learning History that is not yet History' (Geschiedenis leren die nog geen geschiedenis is), geïnitieerd door Euroclio, de Europese Vereniging van Geschiedenisdocenten. We werken hiervoor samen met leraren en wetenschappers uit de Balkan. Geschiedenisonderwijs in postconflictgebieden kan een tikkende tijdbom zijn, omdat geschiedenisboeken vijandbeelden uit het verleden in stand kunnen houden. Daarom is het opnieuw vormgeven van geschiedenisonderwijs belangrijk. Het doel is een pluralistische benadering van het onderwijzen van de recente oorlogen te bevorderen en zo bij te dragen aan stabiliteit en wederzijds begrip in de regio."

Versleten teddybeer wordt vastgehouden door een kind.

"Tijdens mijn werkbezoek aan Sarajevo heb ik samen met leraren gewerkt aan het ontwikkelen van lesmateriaal. De discussies waren intens en verhit, wat liet zien met welke diepe emoties dit werk gepaard gaat. Ik realiseerde me pas echt hoe diep het verleden in ons verankerd zit toen ik samen met leraren die de oorlog als kind hadden meegemaakt, en sommigen zelfs als soldaat, een bezoek bracht aan het War Childhood Museum. Dit museum, gelegen in Sarajevo, is gewijd aan het onderzoeken van de unieke ervaringen van kinderen die zijn opgegroeid te midden van oorlog. Het museum herbergt alledaagse voorwerpen, elk vergezeld van een kort verhaal van een kind dat de oorlog heeft meegemaakt. Het is moeilijk voor te stellen welke blijvende impact oorlog op een kind heeft als je het zelf niet hebt meegemaakt. Een citaat dat een sterke indruk op mij maakte, was: “We hadden geen keuze, dus leefden we een jeugd die niemand van ons wilde.” - Zlatan, 1989.

Terwijl de groep overdag door oorlog verdeeld was geweest, vonden ze een gemeenschappelijke basis in het gedeelde verleden van Joegoslavië, nostalgie en Yugo-rock

Die avond bezochten we met de groep leraren Caffe Tito. Daar zag ik een andere dimensie van het conflict: terwijl de groep overdag door oorlog verdeeld was geweest, vonden ze een gemeenschappelijke basis in het gedeelde verleden van Joegoslavië, nostalgie en Yugo-rock. Ik denk dat de drankjes ook hielpen. Tijdens mijn verschillende reizen naar conflictgebieden, waar ik me inzet voor een vreedzame toekomst, heb ik gemerkt dat de meest betekenisvolle momenten tussen mensen zelden plaatsvinden tijdens officiële conferenties of workshops. Het zijn vaak onverwachte momenten en omgevingen waarin mensen weer contact met elkaar maken en elkaar opnieuw als mens zien. Bovendien kunnen we, gezien de huidige polarisatie binnen de Nederlandse samenleving, leren van de moed van deze leraren. Ondanks hun moeilijke verleden werken ze samen aan een vreedzame toekomst.

"Wat betreft het War Childhood Museum is het duidelijk dat kinderen geen andere keuze hebben dan een enorme prijs te betalen voor het opgroeien in een conflictsituatie. We hebben allemaal de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat kinderen veilig kunnen opgroeien. Gezien alle aanhoudende conflicten, zoals die in Oekraïne, Gaza en Soedan, moeten we samen beter ons best doen. Ik raad iedereen, en met name politieke leiders, ten zeerste aan om het War Childhood Museum te bezoeken om empathie te voelen voor alle kinderen, ongeacht waar ze vandaan komen, hun huidskleur of hun religie."

We hebben allemaal de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat kinderen veilig kunnen opgroeien.

Dit artikel is eerder gepubliceerd in het tijdschrift Our planet, our youth, our future!

Dit magazine, Our Planet, Our Youth, Our Future! onderzoekt de wereldwijde verbanden tussen het welzijn van jongeren, duurzaamheid en de gezondheid van de planeet. Door te luisteren naar en samen te werken met jongeren proberen onderzoekers van de Universiteit Utrecht en het UMC Utrecht vorm te geven aan een rechtvaardigere, duurzamere wereld. Het magazine is een gezamenlijke uitgave van Dynamics of Youth, UGlobe en Child Health (UMC Utrecht).

Bekijk hier het magazine (Engels)