ľ�ϸ���Ӱ��

Een baanbrekende studie heeft nieuwe inzichten opgeleverd in de krachten die korstbewegingen in Europa’s meest seismisch actieve regio's veroorzaken. Onderzoekers gebruikten geavanceerde satellietgegevens om landbewegingen in Griekenland, West-Turkije en de zuidelijke Balkanlanden te volgen. “Dit is cruciale informatie voor het inschatten van het risico op grote aardbevingen.”

Wrijving

Tektonische platen bewegen langs elkaar, over elkaar heen of van elkaar af, met snelheden van 0.1 tot 90 millimeter per jaar. Bij veel plaatgrenzen blijven gesteenten aan beide kanten van de breuk decennia of eeuwenlang steken terwijl de platen doorgaan met bewegen. Hierdoor loopt de materiaalspanning op de plaatgrenzen op. Als die spanning te groot wordt en de gesteentes losschieten, kan de relatieve beweging in één klap meters zijn: een aardbeving. Een team van geowetenschappers gebruikte een geavanceerd mechanisch model om de krachten achter deze bewegingen te schatten bij de tektonische grens tussen de Afrikaanse en Euraziatische platen. Het model omvat belangrijke breukzones waarvan bekend is dat ze aardbevingen veroorzaken.

Je kunt in theorie een voorspelling maken van wanneer en waar er in de komende decennia een volgende grote aardbeving plaats kan gaan vinden.

Met dit model konden de wetenschappers voor het eerst bepalen wat de maximale relatieve snelheid in het denkbeeldige geval dat er geen wrijving op de plaatgrenzen is. Ze bepaalden ook de daadwerkelijke huidige snelheid. Hoe groter het verschil tussen de maximale en huidige snelheid van een plaat, hoe meer spanning opbouwt en dus hoe groter de kans op een grote aardbeving. “We kunnen nu schatten hoe snel de spanning opbouwt,” vertelt Rob Govers, universitair hoofddocent aan de Universiteit Utrecht en hoofdauteur van de studie.

Soepel verloop

De subductiezones ten zuiden, westen en oosten van de Aegeïsche zee – waar de Afrikaanse plaat tot een diepte van 1300 km onder Europa glijdt – blijken een cruciale rol te spelen. De spanning bouwt langzaam op langs de plaatgrenzen, met uitzondering van de Kephalonia-breukzone. De meeste plaatgrenzen hebben daardoor bijna de maximaal mogelijke snelheid, en de platen glijden soepel langs of over elkaar. De snelheid langs de beruchte Noord Anatolische breuk is ook soepel, behalve nabij Istanbul, waar een aardbeving verwacht wordt.

Tekst loopt verder na afbeelding.

“De bewegingsvoorspellingen van ons model komen heel goed overeen met satellietwaarnemingen,” vertelt Govers. “Dit geeft ons vertrouwen in onze bevindingen, die een nieuw begrip bieden van de seismische activiteit van de regio.” Het model voorspelt ook waarnemingen die geen onderdeel waren van de studie, bijvoorbeeld de breukbewegingen tijdens de aardbevingen rondom Santorini in februari 2025. 

Voorspellingen

De volgende stap is om deze nieuwe inzichten te koppelen aan historische gegevens van aardbevingen. Daaruit kun je ongeveer schatten bij welke spanning platen losgeschoten zijn. “Als je dit koppelt aan ons model, en weet wanneer de vorige grote aardbeving plaatsvond, kun je in theorie een voorspelling maken van wanneer en waar er in de komende decennia een volgende grote aardbeving plaats kan gaan vinden.” Deze informatie kan gebruikt worden voor betere bouwrichtlijnen en beschermingsmaatregelen.

Publicatie

Govers, R., Herman, M. W., van de Wiel, L., & Nijholt, N. (2025). Probabilistic assessment of the causes of active deformation in Greece, western Anatolia, and the Balkans using finite element models. Tectonics, 44, e2024TC008658.