ľ�ϸ���Ӱ��

Constante hoofdpijn tijdens hete zomers. Kortademigheid op dagen met smog. Een toenemend risico dat tropische virussen Nederland bereiken. De effecten van klimaatverandering zijn niet langer abstract of ver weg: ze komen bij de dokter. Tijdens Utrecht Science Week slaat alarm: ons gezondheidszorgstelsel is er niet klaar voor. Hoe kunnen we onszelf voorbereiden op de impact van klimaatverandering op onze gezondheid? 

Zoals de video laat zien, lijkt niemand verrast dat klimaatverandering onze gezondheid aantast. Waar veel minder over gediscussieerd is, is hoe ver de gevolgen ervan eigenlijk reiken. “Klimaatverandering is al in onze spreekkamers,” zegt Isabel van der Velden, geneeskundestudente en workshop co-organisator voor Utrecht Science Week. “De vraag is of artsen, en de samenleving als geheel, goed zijn toegerust om de symptomen te herkennen en te behandelen.”

Hitte kan doden

Het meest onmiddellijke gezondheidseffect van klimaatverandering is extreme hitte. “Van hittestress raken mensen uitgeput. Ze kunnen niet focussen, voelen zich moe, en in ernstige gevallen kan het zelfs fataal zijn,” legt Van der Velden uit. “Kinderen, ouderen en zwangere vrouwen lopen vooral risico.”

Extreme hitte verslechtert ook de kwaliteit van de lucht die we inademen. In de zomer stijgen smog- en pollengehaltes, wat astma, hooikoorts en COPD-opvliegers veroorzaakt. Rook van steeds vaker voorkomende bosbranden voegt meer druk toe. In augustus 2025, bijvoorbeeld, brandden bosbranden in het noorden en westen van Spanje door bijna 38.000 hectare in slechts 24 uur, bijna evenveel als het totale gebied dat is afgebrand in heel 2024. Deze rook maakt het moeilijker voor mensen om te ademen en beschadigt hun hart en longen zelfs nadat de brand voorbij is. 

Tropische ziektes voor onze deur

Warmere temperaturen veranderen ook de wereldkaart van besmettelijke ziektes. De tijgermug, die drager van dengue en het Westnijlvirus kan zijn, is nu gezien in Italië, Spanje, Frankrijk en zelfs Nederland. “Dengue kan aanvoelen als een slechte griep,” zegt Van der Velden. “Maar als je een tweede keer wordt besmet, kan het heel gevaarlijk zijn en is soms ziekenhuisopname vereist.”

Nu meer muggen noordwaarts gaan, is Europa niet langer beschermd tegen tropische ziektes die eerst beperkt waren tot verre regio's. “We moeten mensen gaan onderwijzen over muggenziektes,” spoort ze aan. “Simpele preventieve gewoontes zoals het gebruiken van muggenspray, het dragen van lange kleding en het opzetten van bewustwordingscampagnes zouden onderdeel moeten worden van onze volksgezondheidstoolbox.”

In het oog van de storm

Overstromingen en stormen kunnen drinkwater vervuilen, terwijl droogte oogsten kan vernietigen, waardoor honger ontstaat en mensen meer kans lopen om ziek te worden.

Extreme weerperioden creëren ook onmiddellijke gevaren. Sterke winden en stormen kunnen ongelukken en verwondingen veroorzaken, terwijl orkanen, overstromingen en bosbranden mensen uit hun huis drijven. Veel komen terecht in overvolle vluchtelingenkampen, waar slechte sanitaire voorzieningen en dicht op elkaar wonen het risico op ziekte-uitbraken vergroot. “In Vietnam, bijvoorbeeld, veroorzaakte een recente tyfoon veel slachtoffers en moesten duizenden mensen verhuizen, wat liet zien hoe extreem weer rechtstreeks mensenlevens in gevaar kan brengen,” zegt ze.

Als er iemand binnenkomt met klimaatangst, verdienen ze het om serieus genomen te worden.

Klimaatangst

Minder zichtbaar, maar niet minder echt, is de impact op de geestelijke gezondheid. “Eco-angst, depressie en zelfs PTSS na rampen krijgen meer aandacht, vooral onder jongeren,” merkt Van der Velden op. “En toch nemen artsen mentale klachten minder serieus dan, bijvoorbeeld, astma of besmettelijke ziektes. Maar als er iemand binnenkomt met klimaatangst, verdienen ze het om serieus genomen te worden.” 

Aandringen op preventie

Van der Velden en haar collega's dringen aan op bewustwording van preventie. Ze willen dat universiteiten de impact van de klimaatcrisis op fysieke en geestelijke gezondheid opnemen in medische training, zodat toekomstige artsen deze kwesties effectief kunnen aanpakken.

Maar met geestelijke gezondheidsstelsels die al onder druk staan, is er niet veel dat individuele artsen kunnen doen. Ze gelooft dat gemeenschappen een belangrijke rol kunnen spelen. “Denk aan peersupportgroepen of veilige plekken op universiteiten of werkplekken waar mensen hun zorgen over klimaatverandering kunnen delen en elkaar kunnen steunen. Ik denk dat dat veel zou helpen.”

Klimaatactie, benadrukt de tweedejaarsstudente, kan ook goed zijn voor de gezondheid of, op z'n minst, de negatieve effecten tegengaan. “Positief activisme, zoals meedoen met een schoonmaakactie in de gemeenschap, en zien dat het anderen ook wat kan schelen kan angst- of depressiegevoelens verminderen.”