ľ�ϸ���Ӱ��

Een kleurrijk kruisvormig luchtkasteel deinst zachtjes op en neer langs glazen muren van het UMC onderwijscentrum. Een blazer zorgt ervoor dat het ding rechtop blijft staan. Handen van bezoekers zoeken de uitgang van het kleurenkruis en spreiden de flappen open. Dicht na elkaar komen er drie studenten tevoorschijn met verwarde kapsels. “En wat vonden jullie van het kleurenkruis?” lacht Dienke Bos de bezoekers toe. “Ik was echt even in een andere wereld,” antwoordt de student.

"Ik dacht: dit is het. De perfecte snoezelkamer."

Het kleurenkruis. Een initiatief gesponsord door het UU - jeugdonderzoeksthema Dynamics of Youth en begonnen als Lowlands Science project. “We hadden een snoezelkamer bedacht. Een prikkelarme omgeving waarbij je even tot jezelf kan komen. Dat wordt ook vaak gebruikt bij bijvoorbeeld kinderen met autisme.” Hoogleraar Ontwikkelingsstoornissen van de Hersenen en initiatiefnemer werd geïnspireerd door een ander project. “Ik zat het jeugdjournaal te kijken met mijn kinderen en zag een grote groene cocon gemaakt door kunstenaar Florentijn Hofman. Ik dacht: Dit is het! De perfecte snoezelkamer.” En zo ging de kunstenaar ook voor Durston en haar team aan de slag.

Gesprek over psychise kwetsbaarheid
Het doel van het kleurenkruis is om het gesprek te starten over psychische kwetsbaarheid. Mede-initiatiefnemer en onderzoeker legt uit: “We willen mensen echt een andere werkelijkheid laten ervaren. Wat gebeurt er met je als je een totaal andere wereld in stapt? Je krijgt ineens heel andere prikkels binnen. Net zoals mensen met psychische klachten.” De attractie is onderdeel van het project #kletsbaar, waar ook een onderzoek aan is gekoppeld. De bezoekers beantwoorden eerst een aantal vragen over een casus waarbij iemand verschillende psychische kwetsbaarheden heeft.

Labelen van psychische problemen
Zo zet het onderzoek ook de twee geneeskundestudenten Marc Hapegger (20) en Laura Slooter (19) aan het denken. Marc is tegen het ‘labelen’ van psychische problemen. “Ieder mens heeft wel eigenschappen die bij bepaalde labels passen. Maar wat is zo’n label nou waard? Het is bedacht door mensen. Ik denk dat er nooit iemand precies in zo’n hokje pastt.” Laura geeft een weerwoord: “Ik ben het daar wel mee eens, maar soms kan een label ook fijn zijn. Je kan ook meer rekening houden met anderen als je weet dat ze moeite hebben met bepaalde dingen.”

Percepties: licht, geluid en kleur
De twee studenten trekken hun schoenen uit en zijn klaar om het kleurenkruis in te gaan. Dienke geeft ze nog een kleine instructie: “Het idee is dat je erin gaat en dat je verschillende percepties krijgt van licht, kleur en geluid. Dus ga lekker met elkaar praten en vergelijk hoe je de verschillende kleuren ervaart. Jullie kun er hier in.” Een aantal onderzoekers helpt mee om de ingang te openen. Eén stap verder en de twee studenten zijn even in een andere wereld ondergedompeld.

"Iedereen heeft een andere ervaring. Terwijl iedereen in hetzelfde object is geweest."

“Geel is gelijk wel een stuk lichter. Maar blauw is mijn favoriete kleur,” laat Marc na afloop weten. Het kleurenkruis is rond van vorm en er mist een duidelijke horizon. “Je wordt er een beetje zeeziek van. Echt apart dat alles niet meer recht lijkt. Je balans is een beetje uit evenwicht. Dat had ik niet verwacht toen ik nog buiten stond.” Geluiden vervormen zodra de studenten naar de groene arm gaan. “Mijn stem is hier wel zwaarder. Maar verder doet het me niet zoveel,” laat Laura weten als de uitgang weer dichterbij komt. Die reactie krijgen de onderzoekers ook soms. “Al die individuele verschillen onderstrepen precies waar het over gaat. Iedereen heeft een andere ervaring. Terwijl iedereen in hetzelfde object is geweest,” meldt Sarah met enthousiasme.

���پ�������’s
De initiatiefnemers willen vooral stigma’s over psychische kwetsbaarheid doorbreken. Sarah licht toe: “In de maatschappij vellen we stiekem waardeoordelen over mensen met bepaalde gedragingen. Als een kind te druk is om lang stil te blijven zitten in de klas, krijgt een kind al snel het label ADHD. De impliciete norm die erachter zit is dat we verwachten dat een kind uren achter elkaar op zijn stoel kan blijven zitten. Dat is een keus die we hebben gemaakt als maatschappij. Als we dit bestempelen als ziekte, maken we druk gedrag een probleem van het kind en niet van zijn omgeving. Terwijl het een duidelijke interactie is tussen kind en omgeving.”

Helpend
Dat labels ook helpend kunnen zijn, ontkennen de onderzoekers niet. Dienke vertelt: “Daar wringt het een beetje. Je komt toch bij de psychiater omdat er een aantal dingen niet zo lekker lopen. Dan geeft een label vaak een gevoel van opluchting of een verklaring waarom dingen niet goed gaan in je leven, maar ook simpelweg toegang tot zorg.”

Storend
Aan de andere kant kunnen labels dus ook storend werken. Dienke vervolgt: “Bij autisme denken de meeste mensen aan kinderen die slecht vrienden kunnen maken en niet goed zijn in sociaal contact. Maar dat is echt een heel gegeneraliseerd beeld. Het zegt helemaal niks over alle mensen met autisme en kan heel erg in de weg zitten. We willen dat doorbreken. Vergeet het label en kijk gewoon naar degene die voor je staat.” Ze hoopt dat mensen meer gaan praten over hun psychische kwetsbaarheden. “In heel veel gevallen zegt een label ontzettend weinig over wie jij bent als persoon. Of over wat je krachten zijn. Ik hoop dat mensen zich daar bewuster van worden. Het is oké om over kwetsbaarheid te praten. Het is oké om kwetsbaar te zijn.”

Het kleurenkruis is komende tijd te zien op de in Enschede, , het Weekend van de Wetenschap en op het .