ľ¹Ï¸£ÀûÓ°ÊÓ

Onderzoek naar de gezondheidseffecten van microplastics heeft al veel kennis opgeleverd. Zo blijkt dat micro- en nanoplastics overal in ons lichaam aanwezig zijn en mogelijk gezondheidsrisico’s opleveren, vooral in de longen. Ook is er een goedlopende onderzoeksinfrastructuur dankzij het MOMENTUM-consortium en de daarmee samenwerkende doorbraakprojecten.

Op 30 juni en 1 juli organiseerde het  voor microplastics en menselijke gezondheid een wetenschappelijk symposium en een stakeholderbijeenkomst in Utrecht. Het consortium en de daarmee samenwerkende doorbraakprojecten zijn voortgekomen uit het . Dit samenwerkingsverband heeft al veel kennis opgeleverd die relevant is voor beleid, maatschappij en economie. Ook leidt het wetenschappers en studenten op die inmiddels op veel verschillende plekken werkzaam zijn.

De eerste oogst van MOMENTUM

Op het wetenschappelijke symposium en de stakeholderbijeenkomst werd regelmatig benadrukt hoe belangrijk de onderlinge samenwerking is. Door gezamenlijke afspraken over de aanpak en meetmethoden konden de onderzoekers in relatief korte tijd al veel kennis verzamelen. MOMENTUM ontwikkelde ook methoden om micro- en nanoplastics (MNP) te maken van verschillende kunststoffen (polymeren), die onderzoekers kunnen gebruiken om gezondheidseffecten te onderzoeken in het laboratorium.

MOMENTUM heeft aangetoond dat MNP’s in principe door alle barrières van het lichaam heen kunnen dringen en dus zelfs in de hersenen en in de baarmoeder aanwezig zijn. Ook zijn er steeds meer aanwijzingen dat blootstelling aan MNP’s schadelijke effecten kan hebben. Met name in de longen, maar ook elders in het lichaam kunnen zij ontstekingsreacties veroorzaken of versterken. Er werd een routekaart ontwikkeld voor het bepalen van de gezondheidsrisico’s van MNP’s, waardoor nu veel duidelijker is welke ‘witte vlekken’ ingevuld moeten worden door verder onderzoek. 

Meer resultaten in aantocht

Een rondgang langs de diverse presentaties, posters en workshops tijdens het MOMENTUM-symposium liet zien dat er nog veel meer resultaten zijn. Een deel ervan is nog niet in de wetenschappelijke literatuur gepubliceerd, dus we kunnen de komende jaren nog veel meer opbrengsten verwachten.

Ook de , die eind 2023 startten, hebben nieuwe inzichten opgeleverd. Zo ontwikkelde het ATHENA-project een methode om de kwaliteit van wetenschappelijke publicaties over MNP’s te beoordelen. Daaruit bleek dat de kwaliteit van het internationale onderzoek en de verslaglegging nog verbetering behoeft. Wel kan al worden geconcludeerd dat meer dan driekwart van de MNP’s via de longen binnenkomt. Het betreft vooral veel vezeltjes uit huisstof.

Levendige discussies

In de stakeholderbijeenkomst op 1 juli gingen de onderzoekers in gesprek met beleidsmakers, bedrijven, belangenorganisaties en andere betrokkenen. Zo kwam onder meer de routekaart naar risicobeoordeling en beleidsmaatregelen aan de orde die ontwikkeld is in het . Ook werd de  besproken, een getal dat voorspelt hoeveel MNP’s van welke grootte een kunststof kan veroorzaken.

In een van de workshops stond het FLES-project centraal. Daarin is gekeken naar MNP’s die uit flessen vrijkomen waaruit baby’s babyvoeding of afgekolfde moedermelk drinken. Ook werd de attitude van ouders onderzocht en hun keuze tussen plastic en glazen flessen. In de workshops werd ook nagedacht over mogelijke beleidsmaatregelen, het afleiden van milieustandaarden voor MNP’s en hoe gedragsverandering te stimuleren en mensen te motiveren actie te ondernemen om het probleem van microplastics aan te pakken.

Voorzorg

Ook als we nog niet precies weten wat de risico’s van verschillende MNP’s zijn, kunnen we toch al veel doen. Daarover waren de deelnemers van deze bijeenkomst het helemaal eens. Zo kan het vrijkomen van, en de blootstelling aan, MNP’s verminderd worden door regelgeving en technologische innovatie. Publieksvoorlichting en dialoog kunnen helpen om zelf goed geïnformeerde keuzes te maken. De deelnemers adviseerden om daarbij extra aandacht te besteden aan kwetsbare groepen zoals kinderen, langdurige en/of continue blootstelling, en hoe haalbaar aanpassingen zijn voor het individu, bijvoorbeeld qua kosten en inspanning.

Hoeveel kennis er ook al in korte tijd tot stand is gekomen, het is duidelijk dat we nog niet genoeg weten om gerichte maatregelen te nemen om onze gezondheid te beschermen. ZonMw werkt daarom aan een vervolg op de Kennisagenda, die in het najaar van 2025 wordt gepubliceerd.

Tekst: Pieter van Megchelen