ľ¹Ï¸£ÀûÓ°ÊÓ

Herken je de volgende situatie? Je komt een collega tegen die uit Frankrijk komt. Je probeert in je beste Frans een gesprek te voeren, maar voelt je niet op je gemak: je vindt dat je de taal niet voldoende beheerst, niet goed kan uitdrukken wat je bedoelt, en teveel fouten maakt. Het toepassen van luistertaal zou hier een oplossing kunnen bieden. Luistertaal? Wat is dat?

Wat is luistertaal?

Luistertaal is een manier van meertalige communicatie waarbij beide sprekers een andere taal gebruiken, maar voldoende receptieve vaardigheid (luister- en leesvaardigheid) in de taal van de ander hebben om elkaar goed te kunnen verstaan. Luistertaal is een alledaags fenomeen: het wordt vaak (bewust of onbewust) toegepast. In het geval van de Franse collega kun je er voor kiezen onderling af te spreken dat zij Frans spreekt en jij in het Engels antwoordt.

Een voorbeeld

Een Nederlandstalige begeleider praat met haar Duitse promovendus. Duits spreken vindt ze lastig, luisteren gaat haar goed af. Dus praat ze Nederlands tegen hem, de promovendus praat Duits terug. Ze begrijpen elkaar, zonder dat ze elkaars taal spreken. Duits is de luistertaal van de begeleider. En Nederlands die van de promovendus.

Toepassing in meertalige landen

Binnen meertalige landen als Zwitserland en Luxemburg behoort het gebruik van luistertaal tot de dagelijkse praktijk, ook in het universitaire onderwijs. Schrijfopdrachten en presentaties kunnen in meerdere talen worden uitgevoerd, veel communicatie gaat in luistertaal.

Voordelen

Het gebruik van luistertaal in het onderwijs kent een aantal voordelen:

• Het stimuleert theoretische verdieping doordat studenten de taal kunnen gebruiken waarin zij zich het beste kunnen uiten
• meertalige constellatie bevordert de actieve taalontwikkeling in de andere talen
• het gaat niet ten koste van de hoofdtaal

Internationalisering

In het kader van internationalisering wordt er steeds meer in het Engels gecommuniceerd. Hoe verhoudt luistertaal zich hier toe? Luistertaal sluit goed aan op de meertalige wereld waarin we leven. Dat maakt het een goed alternatief voor het ‘English only’ model.

De inzet van luistertaal binnen Geesteswetenschappen

Binnen het departement Taal, Literatuur en Communicatie (TLC) van de faculteit Geesteswetenschappen van onze universiteit loopt sinds twee jaar een project dat gericht is op de introductie van luistertaal. TLC wil de positie van de talenstudies versterken en de toegankelijkheid van de disciplinaire talenstudies vergroten.

Het gebruik van luistertaal kan een oplossing bieden wanneer studenten in hun profileringsruimte een taal- of letterkundige cursus bij een (andere) talenstudie zouden willen volgen, maar niet toegelaten kunnen worden omdat ze niet voldoen aan de gestelde ingangseisen t.a.v. taalvaardigheid.

De receptieve vaardigheden van Nederlandstalige studenten in de moderne vreemde talen zijn vaak verder ontwikkeld dan hun productieve vaardigheden. Daardoor kunnen studenten relatief makkelijk aanschuiven bij het vakinhoudelijke aanbod van de talenstudies. Ook Internationale studenten kunnen op een vergelijkbare manier aanschuiven bij het aanbod van Nederlands- en anderstalige opleidingen.

Hoe dat gaat werken? Luistertaalstudenten volgen de cursus in de voertaal van de betreffende opleiding. Bijvoorbeeld in het Duits. Wanneer ze schriftelijke opdrachten of tentamens maken mogen ze Nederlands of Engels gebruiken. Dat geldt ook tijdens colleges. Hun medestudenten en de docent communiceren alleen in de instructietaal van de cursus: het Duits. Studenten die willen weten of hun receptieve vaardigheden in de instructietaal voldoende zijn ontwikkeld kunnen dat nagaan via een online test.

Eerste resultaten

Docenten binnen TLC zijn voorgelicht over de mogelijkheden die luistertaal biedt, organisatorische belemmeringen zijn weggenomen en er zijn twee kleine pilots uitgevoerd. Inmiddels zijn alle docenten binnen TLC bekend met het concept. Het resultaat is dat maar liefst 63 TLC-cursussen in het collegejaar 2016-2017 met behulp van luistertaal kunnen worden gevolgd.

EMP

Luistertaal is een zogenaamd EMP-project. De Educatieve Middelen Pool (EMP), ingesteld door het college van bestuur van de Universiteit Utrecht, stimuleert initiatieven op het gebied van kwaliteitsverbetering en innovatie van het onderwijs.

Meer lezen?

• (informatie over TLC cursusaanbod voor studenten Geesteswetenschappen)
• (een interview met Jan ten Thije in NRC)

Meer informatie

Neem voor vragen of meer informatie over het EMP project contact op met Ineke van den Berg (B.A.M.vandenBerg@uu.nl / 06 20919012). Voor vragen over luistertaal kunt u terecht bij Jan ten Thije (J.D.tenThije@uu.nl / 030 253 6337)