ľ¹Ï¸£ÀûÓ°ÊÓ

Op 9 september is Diplomademocratie van Mark Bovens en verschenen, de compleet herziene editie van dit baanbrekende boek uit 2011. Opleiding is de nieuwe verzuiling, stellen de auteurs daarin. Academisch geschoolden en praktisch geschoolden leven in gescheiden werelden. Ze hebben andere zorgen en andere opvattingen over de grote kwesties van onze tijd. Maar in de politiek trekken de academici aan het langste eind. Nederland is een diplomademocratie – een land waarin de hoogste diploma’s het voor het zeggen hebben. Die ongelijke vertegenwoordiging is een bron van politiek wantrouwen en vormt een grote bedreiging voor onze democratie. 

Dit is een compleet herziene versie van het baanbrekende boek uit 2011. Op basis van veel nieuw materiaal laat het zien hoezeer de scheidslijnen tussen academisch geschoolden en praktisch geschoolden zich hebben verdiept.

In enkele nieuwe hoofdstukken laten Bovens en Wille goed zien hoe in de eenentwintigste eeuw opleiding de nieuwe verzuiling is. Dankzij de onderwijsrevolutie van de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw steeg het aantal academisch geschoolden in ons land spectaculair. Academisch geschoolden en praktisch geschoolden trouwen in eigen kring, ze wonen in andere buurten, en brengen hun kinderen naar andere scholen. En net als tijdens de ‘oude’ verzuiling hebben ze ook andere overtuigingen en stemmen ze op andere politieke partijen. 

De scheidslijn is opleiding

Inmiddels heeft zich dat ook politiek vertaald. De belangrijkste politieke scheidslijn in ons land is de culturele scheidslijn en gaat over immigratie, integratie en identiteit. Die scheidslijn is bij uitstek ook een opleidingsscheidslijn. Academisch geschoolden zijn voor open grenzen en diversiteit, praktisch geschoolden hechten veel meer aan nationale identiteit en gemeenschap. Steeds meer issues, zoals klimaat en de democratische rechtsstaat, maar ook politieke stijl, raken verbonden met die culturele scheidslijn. Het politieke landschap is ingrijpend veranderd met aan de ene kant sociaalliberale partijen en aan de andere kant nationalistische partijen. De ene flank trekt vooral academisch opgeleiden, de andere flank vooral praktisch geschoolden.

Ook laten we hoe de diplomademocratie zich verder heeft verdiept. Niet alleen op het Binnenhof, maar ook in het decentraal bestuur, het middenveld, de adviesorganen en de bureaucratie domineren de academisch opgeleiden tegenwoordig. Er is inmiddels volop bewijs dat die diplomademocratie leidt tot scheve politieke agenda’s en tot blinde vlekken in het beleid. De academisch geschoolden krijgen veel meer hun zin, met name bij culturele thema’s (klimaat, migratie). Dit leidt tot rancune en ressentiment bij de meer praktisch opgeleide kiezers. Dat alles maakt dat de opkomst van de diplomademocratie allang geen academische kwestie meer is, maar een bedreiging vormt voor de democratie zelf. 

Over de auteurs

Mark Bovens is politiek filosoof, bestuurskundige en emeritus hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit Utrecht.

is politicoloog, bestuurskundige en hoogleraar transities in de publieke sector aan de Universiteit Leiden.

Meer informatie

Kijk voor meer informatie op de website van uitgeverij Prometheus: