ľ¹Ï¸£ÀûÓ°ÊÓ

Hoewel zelfs de experts van de Universiteit Utrecht geen voorspellingen meer durven doen over de Brexit, kunnen zij nog wel patronen herkennen in de actuele ontwikkelingen. Er zitten namelijk wel constanten in de chaos vindt Femke van Esch, Universitair hoofddocent Europese Integratie. In deze zogenaamde Two Level Game is de EU is historisch unaniem en Groot-Brittannië ten prooi aan politieke versplintering – in beide gevallen met reden.

Clash van wereldbeelden en stijlen

‘Als je kijkt naar de geschiedenis, was Groot Brittannië altijd al een beetje een vreemde eend in de bijt binnen de EU,’ zegt Femke van Esch. ‘Ze was al betrokken bij de oprichting van de voorloper van de Europese Unie in de jaren vijftig, maar trad pas in 1973 toe en bleef altijd een van de meest sceptische lidstaten. Vierenveertig jaar later, bij het referendum over de Brexit in 2016, was het voor veel Britse kiezers  moeilijk om zich een goed oordeel over het voorgestelde vertrek uit de Europese Unie te vormen,’ aldus Van Esch. ‘Omdat de Europese Unie zo ingewikkeld is, hadden de politieke campagnes een heel grote invloed. Het remain kamp zette in op economisch voordeel en het exit kamp introduceerde de slogan ‘Take back control.’

Groot Brittannië zal niet in de EU blijven, dat is een feit. Maar hoe zij het Europese podium verlaat, moet de toekomst uitwijzen. Het ondertussen beroemde Artikel 50 geeft lidstaten van de EU het recht om uit de Europese Unie te treden. De andere lidstaten, die wel in de Unie blijven, hebben het recht om de onderhandelingstermijn over de voorwaarden daarvoor te verlengen, maar dat kan alleen als zij het hier unaniem over eens zijn.

De vraag is lange tijd geweest waar de discussie dan over moet gaan. Zo twitterde Donald Tusk laatst nog ongeduldig:

@BorisJohnson, what’s at stake is not winning some stupid blame game. At stake is the future of Europe and the UK as well as the security and interests of our people. You don’t want a deal, you don’t want an extension, you don’t want to revoke, quo vadis?’

‘Een aantal landen begint nu ook flink te morren, met name Frankrijk is er klaar mee,’ zegt Femke van Esch, ‘Macron heeft al ‘Je hebt nog een week!’ tegen Johnson geroepen. Als de lidstaten het niet eens worden over een verlenging van de onderhandelingen, betekent dat een harde Brexit. Er zal veel afhangen van de Europese Unie top Op 17 en 18 oktober.’

Over sterk gepolitiseerde onderwerpen raken de opinies ‘bevroren’.

Opvallende eensgezindheid aan de kant van de EU

Toch is het volgens Van Esch uniek, zo niet historisch hoe goed de onderhandelingen aan EU zijde gevoerd worden. Alle lidstaten staat unaniem achter de EU onderhandelaar Michel Barnier, ondanks de enorme belangen die hiermee gemoeid zijn. Het is wat dat betreft een ‘unieke casus’, zegt Van Esch. Dit kan verklaard worden doordat het streven naar een stabiele interne markt een cruciaal uitgangspunt van de Europese Unie is. Geen van de lidstaten wil dat de Brexit de EU opbreekt en geen van de politiek leiders wil dat Groot-Brittannië écht profiteert, ook om een toekomstige Nexit, Frexit of Spexit te voorkomen. De achterliggende strategie lijkt dan ook vooral gericht op het depolitiseren van de Brexit.

Aan de Britse kant echter loopt de politieke besluitvorming opvallend slecht. Daar is het Brexit dossier juist enorm gepolitiseerd. Femke van Esch: ‘Boris Johnson wil een strategie van verdeel en heers toepassen: naar de EU toe, maar ook intern. Hij neemt onder andere een hard standpunt in omdat hij anders kiezers aan de Brexit Party van Farage dreigt te verliezen. Hij gokt met zijn Machiavelliaanse strategie op nieuwe verkiezingen omdat hij een grote kans heeft die te winnen. Zijn grootste opponent, Jeremy Corbyn van de Labour Party, is een ‘zwakke leider’ en ligt slecht bij het brede publiek. Na verkiezingen zou Johnson dus misschien toch zijn plannen door kunnen voeren.’

Publieke opinie in Groot Brittannië

Uit de publieke opiniepeilingen blijkt ondertussen dat de aantallen in het remain- en in het leave-kamp nog ongeveer dezelfde zijn als tijdens het referendum in 2016. ‘Dat is vaker zo met sterk gepolitiseerde onderwerpen, dan raken de opinies ‘bevroren’ zegt Femke van Esch. ‘Mensen hebben al ruzie binnen de familie gemaakt over dit onderwerp en veranderen nu niet meer van mening. De meeste Britten zijn wel klaar met het onderwerp.’

Meer Brexit

Wilt u zich nog verder verdiepen in de Brexit? De Universiteit Utrecht organiseert in november nog de volgende evenementen:

• 1 november: de Willem Beyen lezing door Alex Brenninkmeijer: Is the Brexit really an exit?
• 5 november: (in TivoliVredenburg)