ľ�ϸ���Ӱ��

Het plan om een soort Turkije-achtige deals met landen net buiten de EU te sluiten, baart sommige onderzoekers van de Universiteit Utrecht zorgen. Het is de inzet van een grote Europese migratietop, maar experts op het gebied van mensenrechten, Europees recht en migratiestromen, geven het weinig kans van slagen.

Nu Italië al een paar keer een boot met vluchtelingen weigerde, wil men de druk op dit soort typische “aankomstlanden” verminderen door de vluchtelingen al eerder op te vangen, met Europees geld, in Noord-Afrikaanse landen zoals Libië, Algerije, Tunesië en Egypte, of Centraal Europese landen als Albanië of Macedonië. Daar zouden hulpverleners, gesteund door de EU en de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR een onderscheid kunnen maken tussen vluchtelingen in nood, of “economische” vluchtelingen. De eerste groep kan verdeeld worden over de Europese landen, de laatste groep moet zo nodig terug worden gestuurd naar het thuisland.

Erbarmelijke toestanden bij Turkije-deal

Dit lijkt behoorlijk op de Turkije-deal, die Ilse van Liempt, docent Sociale Geografie aan de Universiteit Utrecht en migratie-expert, vorig jaar heeft onderzocht met collega’s, middels , de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek. Er zijn maar weinig vluchtelingen teruggestuurd. Velen zitten nog steeds onder erbarmelijke omstandigheden op Griekse eilanden. Van Liempt: "In de berichtgeving lees je steeds dat de Turkije-deal een succes is omdat het aantal migranten dat naar Europa is gekomen, is gedaald. Dit is echter niet alleen aan de deal te danken. In 2015 zagen we een piek, toen vertrokken de meeste mensen uit Syrië en de jaren daarna werd dat minder. Dat is het natuurlijke verloop van asielmigratie, die verloopt altijd in pieken en dalen. Mensen gingen ook via andere routes, zodra ze hoorden dat je de Griekse eilanden moeilijk af kwam onder de Turkije-deal.” 

Diezelfde kritiek op de Turkije-deal deelde Antoine Buyse, hoogleraar Mensenrechten aan de Universiteit Utrecht, eerder deze week in een . En ook hij had behoorlijk wat kritische, juridische kanttekeningen bij de EU voornemens om ook met andere landen, zoals Tunesië, dergelijke akkoorden te sluiten. 

Zolang we niet kunnen garanderen dat asielzoekers in die landen waar we deals mee sluiten, een eerlijke en rechtvaardige procedure krijgen, moeten we hier niet mee akkoord gaan.

Van Liempt en haar collega’s trokken nog veel grimmigere conclusies uit . “Er worden op grote schaal mensenrechten geschonden onder de Turkijedeal, denk aan langdurige opsluiting, hele slechte toegang tot een asielprocedure, geen toegang tot rechtsbijstand, tot tolken. Zolang we als Europa niet met zekerheid kunnen garanderen dat asielzoekers in die landen waar we deals mee sluiten een eerlijke en rechtvaardige procedure krijgen moeten we hier niet mee akkoord gaan.”

Rechtmatig tegenhouden

Salvatore Nicolosi, docent Europees en Internationaal Recht aan de Universiteit Utrecht ziet ook weinig heil in de “hotspots”, "ontschepingsplatforms" of nieuwe opvangkampen net buiten de EU. “Er zijn juridische bezwaren, het is totaal niet duidelijk in hoeverre je een individu rechtmatig mag tegenhouden en vasthouden in bijvoorbeeld Libië of Niger, terwijl hij of zij een ander land probeert te bereiken. Ik vraag me ook af welke garanties er zouden worden afgesproken over mensenrechten en vluchtelingenrechten.”

Het is totaal niet duidelijk in hoeverre je een individu rechtmatig mag tegenhouden en vasthouden, terwijl hij of zij een ander land probeert te bereiken.

Nicolosi, die vrijdag ook als expert in Brussel is om de uitkomsten van de top te bespreken, ziet de Europese regeringsleiders al jaren worstelen. “Ik vind het persoonlijk hoog tijd voor een een regelgevend kader onder de EU-wetgeving voor humanitaire visa voor vluchtelingen. Uiteraard hoort daarbij ook dat de over de staat die verantwoordelijk is voor een asielaanvraag in de EU, moet worden herzien.'

“Het is naast een juridische en politieke crisis, ook een gebrek aan solidariteit tussen de EU-lidstaten”, aldus de jurist. "Iedereen verdedigt alleen zijn eigen belangen, met een verwoestend effect op het vinden van een werkbare oplossing.” Sociaal geograaf Van Liempt merkt daarbij op dat de voortvarende Duitse bondskanselier Merkel een paar jaar na “Wir schaffen das”, in haar thuisland inmiddels ook onder grote politieke druk staat.

Als de EU deze opvangcentra buiten Europa ondersteunt, is ze onder Europese en Internationale wetgeving ook verantwoordelijk voor wat daar gebeurt

Laura Henderson, jurist, mensenrechtenexpert en onderzoeker aan het Centre for Global Challenges van de Universiteit Utrecht, zegt dat zelfs áls er deals worden gesloten met bijvoorbeeld Noord Afrikaanse landen, de EU niet onder de internationale verplichting uit komt, om alsnog vluchtelingen op te vangen en mensenrechten te respecteren. “"Dat betekent dat deze mensen daadwerkelijk ook een asielverzoek moeten kunnen indienen en dat die procedure eerlijk verloopt." Bovendien moet de EU verzekeren dat zowel de mensen die toegelaten worden, als degenen die worden teruggestuurd, niet in (levens)gevaar worden gebracht."

Barcelona verwelkomt vluchtelingen

Als de EU zich met de opvangcentra bemoeit, is ze medeverantwoordelijk voor de levens van de vluchtelingen erin. “Dat is een grote, lange, dure interventie in het lokale bestuur van die landen."
Henderson ziet persoonlijk liever andere manieren van de vluchtelingenaanpak. “Het bevorderen van vrede en stabibiliteit in de landen waar deze mensen vandaan komen." En daarnaast het expliciet juist welkom heten van vluchtelingen in Europa. recent. "Het stadsbestuur ziet vluchtelingen als onderdeel van de gemeenschap, meer dan toeristen dat zijn. In Utrecht vind ik het hoopvol dat asielzoekers meteen na hun aankomst kunnen studeren, bijvoorbeeld via het InclUUsion programma van de Universiteit Utrecht.”