ľ¹Ï¸£ÀûÓ°ÊÓ

In mei vond aan de faculteit Diergeneeskunde in Utrecht een symposium plaats over antropomorfisme; het vermenselijken van dieren. Wij mensen gaan dieren steeds meer zien als een soort minimensjes. Is dat een probleem? Is een dier dat als een mens gezien en behandeld wordt, meer of minder gelukkig dan een dier dat 'dier' mag zijn?

Dr. Frans Stafleu is dierenarts, docent en specialist op het gebied van dierethiek. Hij vertelt over een Amerikaans onderzoek dat werd uitgevoerd naar jaloezie bij dieren. Dat onderzoek werd gefilmd en het filmpje is een hit op YouTube. Je ziet twee apen in een hok die allebei steeds een stukje komkommer krijgen als beloning voor hetzelfde klusje. Op een gegeven moment krijgt een van de twee apen in plaats van komkommer een druif.

De andere ziet dat en kijkt vol verwachting of zijn beloning voor het volgende klusje ook een druif is. Als hij echter in plaats van druif weer gewoon een stuk komkommer krijgt, smijt hij die komkommer boos van zich af.

Beter dan dieren?

"Wij vinden dat leuk", zegt Stafleu. 'Wij moeten erom lachen. Ik denk dat wij zo hard lachen omdat we verrast zijn: wat lijken die apen op ons!" Toch kun je je afvragen waar die verbazing vandaan komt, waarom wij het zo bijzonder vinden dat apen op ons lijken, dat ze dezelfde emoties hebben als wij mensen. Waarschijnlijk ligt de basis voor die verbazing in het feit dat wij mensen onszelf eigenlijk beter vinden dan dieren."

Hond met feestmuts, hond in scan

"Mensen houden van dieren", zegt ethicus dr. Franck Meijboom. "Maar vaak houden wij vooral van het feit dat dieren zo anders zijn dan wij. We schrijven menselijke eigenschappen toe aan dieren en niet zelden wordt antropomorfisme als een probleem gezien. Maar de vraag is: is dat wel zo?"

Meijboom laat een foto zien van twee ijsberen die met elkaar lijken te knuffelen, ze lijken elkaar innig te omarmen. Maar op de volgende foto zie je dat ze eigenlijk aan het vechten zijn. We zien een plaatje van het Disneyfiguur Teigetje dat zijn ezelvriendje Iejoor knuffelt en eentje van een hond die met een feestmuts op aan tafel zit voor een bordje met taart. "Is dat antropomorfisme?" Vraagt Meijboom zich af. Vervolgens laat hij een foto zien van een hond die klaarligt om het scanapparaat ingeschoven te worden. "En dit?"

Tatoeages en gelakte nageltjes

Aan de hand van foto's legt Meijboom uit dat er enorme verschillen zijn in de manier waarop wij mensen dieren zien. Hij toont een foto van een varken dat vastgebonden naast zijn baas ligt. Allebei krijgen ze dezelfde tatoeage op de rug. En van een kat met roze gelakte nageltjes. "Er zijn mensen die ervan uitgaan dat een dier een 'ding' is", zegt hij. "Als je daar verkeerd mee omgaat gaat het ding kapot, dan doet-ie het niet meer. Ergens in het midden staan de mensen die vinden dat een dier een intrinsieke waarde heeft, dat je ervoor moet zorgen dat een dier geen last heeft van wat je met hem doet. Iemand die zijn huisvarken laat tatoeëren omdat hij wil dat zijn dier hetzelfde patroon op de rug heeft als hij zelf, doet dat varken pijn. Mag dat? Maar mag je dan ook geen oormerken aanbrengen bij productievarkens? Helemaal aan de andere kant staan mensen die ervan uitgaan dat je bij elke handeling die je uitvoert met een dier, de waardigheid van dat dier moet meewegen. Die kat met gelakte nagels verliest een deel van zijn waardigheid en die waardigheid moeten we beschermen. Zoals we dat ook bij mensen doen. Als je zijn nagels lakt, ga je niet respectvol met hem om, dus dat mag niet. Terwijl er ook mensen zijn die zeggen: 'Die kat lijdt er niets mee, als je zijn nagels lakt."

Dit artikel is geschreven naar aanleiding van het voorjaarssymposium van de studievereniging Hygieia, andere sprekers waren onder andere: dr. Ronald Corbee & dr. Matthijs Schilder.

Het volledige artikel is verschenen in Kattenmanieren, juli 2017