Afscheidsrede Joop Schippers: ‘Alle talent telt’
Op donderdag 12 juni 2025 heeft prof. dr. Joop Schippers afscheid genomen als hoogleraar Arbeidseconomie van de faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie, in het bijzonder het departement Economie en het Strategisch Onderzoeksthema Institutions for Open Societies (platform Future of Work) aan de Universiteit Utrecht. Bij deze gelegenheid sprak hij een afscheidsrede uit getiteld: 'Alle talent telt'.
In zijn afscheidsrede stond Joop Schippers stil bij het verleden, het heden en de toekomst van werk en de arbeidsmarkt. Centrale thema’s uit de bijna halve eeuw dat hij aan de Universiteit Utrecht verbonden was als gendervraagstukken, de positie van ouderen op de arbeidsmarkt en medezeggenschap kwamen ook nu aan de orde.
Hij benadrukte de toegenomen rol van instituties (de geschreven en ongeschreven (gedrags)regels) op de arbeidsmarkt) en deed suggesties hoe institutionele veranderingen tot betere arbeidsmarktuitkomsten kunnen leiden, bijvoorbeeld op het punt van de transitie van werk naar pensioen.
Oproep tot brede maatschappelijke discussie
In relatie tot de krapte op de arbeidsmarkt roept Schippers op tot een brede maatschappelijke discussie over hoe we alle talent dat de samenleving telt tot ontplooiing kunnen brengen. In die discussie moeten naast deskundigen ook burgers meepraten over welke werkzaamheden en maatschappelijke activiteiten in de toekomst prioriteit moeten krijgen, aldus Schippers.
Schippers vatte zijn rede kort samen in de volgende conclusies:
- Weliswaar is de arbeidsparticipatiegraad in Nederland hoog, maar wordt lang niet alle talent (optimaal) gebruikt.
Van de arbeidsmarkt als markt hebben we weinig te verwachten als het gaat om de inschakeling en het tot ontplooiing brengen van ‘alle’ talent. - Instituties doen het niet noodzakelijkerwijs beter dan de markt.
Het ‘bedachte’ (manmade) karakter van instituties biedt tegelijk ook kansen: je kunt ze veranderen, ook al is dat niet altijd even gemakkelijk. Daarbij is het goed om een onderscheid te maken tussen formele instituties (wetten, cao’s etc.) en informele (normen, praktijkregels, etc.). Deze lopen niet altijd gelijk op en verander je ook niet op dezelfde manier. - Sociaalwetenschappelijk onderzoek kan een belangrijke bijdrage leveren aan inzicht hoe instituties (niet of niet meer) werken en al dan niet bijdragen aan een politiek/beleidsmatig gewenste uitkomst van hoe de wereld van werk is georganiseerd.
Continue monitoring is nodig, niet alleen in het licht van de krapte op de arbeidsmarkt (als gevolg van demografische ontwikkelingen), maar ook omdat de voorkeuren en omstandigheden van burgers en bedrijven bij voortduring aan verandering onderhevig zijn. En als het gaat om gender en leeftijd is een meer systematische aanpak gewenst.