Advocaten oordelen overwegend positief over hoe de rechtsstaat scoort in de verkiezingsprogramma's
De Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) heeft onderzocht of de verkiezingsprogrammaā€™s van Nederlandse politieke partijen in strijd zijn met de rechtsstaat. De advocaten oordelen overwegend positief, maar toch zijn er ook waarschuwende gele en rode kwalificaties uitgedeeld. Elaine Mak, hoogleraar Encyclopedie van de Rechtswetenschappen en Rechtstheorie aan de Universiteit Utrecht, was lid van de commissie die dit onderzoek heeft uitgevoerd.
De onderzoekers hebben met als belangrijkste vragen: houdt de overheid zich aan de eigen regels? Worden de fundamentele rechten en vrijheden van de burgers gerespecteerd? En hebben de burgers effectieve toegang tot de onafhankelijke rechter? Dat zijn de drie minimumnormen waaraan de rechtsstaat moet voldoen. Aan de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2021 doen maar liefst 37 partijen mee. Professor Elaine Mak: "We hebben gekeken naar de partijen die nu in de Tweede Kamer zitten en naar Ć©Ć©n afgesplitste partij, JA21. Nog steeds een flinke klus!". Er is geen oordeel geveld over politieke standpunten, maar deze standpunten zijn uitsluitend getoetst op rechtsstatelijke normen.
Asielplannen in strijd met rechtsstaat
De commissie heeft geconstateerd dat in alle onderzochte partijprogrammaā€™s het belang van de rechtsstaat nadrukkelijk wordt onderstreept. "Dat is ronduit positief", schrijft de Nederlandse Orde van Advocaten" en bevestigt dat de rechtsstaat als grondslag voor onze democratie door allen gedragen wordt. De gele en rode kwalificaties die zijn uitgedeeld, gingen met name naar bepaalde plannen rondom de migratie- en asielwetgeving van de VVD, het CDA, de PVV, de SP, de SGP, Forum voor Democratie en JA21. Sommige plannen zijn volgens de advocaten ā€˛regelrecht in strijd met de rechtsstaatā€¯, en vallen daarmee in de meeste negatieve categorie die zij hanteren: rood.
Nood aan modernisering Grondwet
Een gemeenschappelijk beeld is, in vergelijking met vorige programmaā€™s, de toegenomen aandacht voor de centrale betekenis van de Grondwet en de noodzaak voor een modernisering daarvan. "Staatkundig denken is de trend", aldus professor Elaine Mak. Duidelijk is dat alle partijen worstelen met het antwoord op de vraag hoe onze democratie staatkundig moet worden ingericht of heringericht om te voldoen aan de eisen van deze turbulente tijd, hoe burgers beter betrokken kunnen worden bij ingrijpende besluitvorming, hoe instituties als de rechterlijke macht kunnen worden versterkt, juist om de grondrechten van burgers te beschermen.