Nevenschade: het doorbreken van de mythes rondom nauwkeurigheid en verantwoordelijkheid bij moderne oorlogsvoering
Recent onderzoek naar de Nederlandse luchtaanval op een IS wapenfabriek in Hawija, Iraq waarbij 70 burgerslachtoffers vielen wijst uit dat dit soort militaire operaties bewust in de doofpot worden gestopt. Hoogleraar Conflict Studies prof. dr. Jolle Demmers en universitair docent Conflict Studies dr. Lauren Gould laten zien dat dit geen uitzondering is.
Oorlogsvoering op afstand
De door de VS geleide coalitieoorlog tegen IS is een goed voorbeeld van de overgang tot oorlogsvoering op afstand. Dit wordt gekenmerkt door drone- en luchtaanvallen en speciale operatieteams die lokale troepen opleiden om in plaats van de Westerse soldaten te vechten en te sterven. Deze 'oorlogsvoering zonder risico's' is aantrekkelijk voor westerse democratische leiders: met minder lijkzakken die terugkeren, zijn zij niet langer bang voor publieke verontwaardiging en electoraal verlies. Oorlog op afstand wordt aan het publiek verkocht door de nadruk te leggen op de 'precisie' van de raketten en de 'zorg' die wordt besteed aan het vermijden van burgerslachtoffers. Voor coalitiestrategen maakt dit nieuwe soort 'perfecte oorlogsvoering', gebaseerd op slimme technologieën en 'proportionaliteitsprincipes' het mogelijk om - in principe - niet alleen het leven van westerse militairen te redden, maar ook dat van bevriende burgers.
Ontkenning en geheimhouding
Incidenten met massale burgerslachtoffers kunnen dus niet alleen de legitimiteit van een bepaalde operatie ondermijnen, maar ook de nieuwe aard van oorlogsvoering in het algemeen. Daarom doen westerse regeringen in deze situaties geheimzinnig over de schade die hun aanvallen onder de burgerbevolking aanrichten. "Om de mythe van een "schone oorlog" hoog te houden, wenden ambtenaren zich tot routinestrategieën van ontkenning ("er zijn geen burgers omgekomen") en geheimhouding ("we kunnen niet bekendmaken of er burgers zijn omgekomen vanwege de operationele veiligheid"). Wanneer burgerslachtoffers echter niet langer kunnen worden verzwegen, nemen de functionarissen hun toevlucht tot het benadrukken van de absolute onmogelijkheid om de identiteit van de doelwitten te kennen," leggen Demmers & Gould uit.
Verantwoordingsplicht
"Deze systematische en strategische weigering om "kennis" te nemen van het leed dat de burgerbevolking wordt aangedaan, ondermijnt de transparantie, de erkenning en de aansprakelijkheid voor het menselijk lijden in oorlogen op afstand. Het ondermijnt ook de mogelijkheid van westerse burgers en parlementen om democratische controle uit te oefenen op de oorlogen die in hun naam worden gevoerd," beargumenteren Demmers & Gould. Het is nu dus ook aan de burgers in het Westen en hun gekozen regeringen om vraagtekens te zetten bij de logica van dit soort geweld.