“Juist in die derde en vierde week gebeurt er heel veel wat we nu niet kunnen onderzoeken”
Lisette ten Haaf, over advies Gezondheidsraad inzake verruiming Embryowet
Onderzoeker Lisette ten Haaf, verbonden aan het Utrecht Centre for European Research into Family Law ( UCERF), was op 31 oktober 2023 te gast bij NPO Radio 1 om te spreken over een advies van de Gezondheidsraad om de grens voor onderzoeksembryo’s van 14 naar 28 dagen te verleggen.
Waar gaat het advies van de Gezondheidsraad aan de minister, over mogelijke aanpassing van de Embryowet uit 2002, precies over? "Het gaat over de vraag of de 14-dagengrens mag worden opgerekt. Op dit moment kunnen embryo's buiten het moederlichaam totstand gebracht en onderzocht worden, maar zo'n embryo mag maximaal 14 dagen worden ontwikkeld. De vraag is nu of die grens mag worden opgerekt tot 28 dagen", legt Lisette ten Haaf uit.
Op dit moment hebben we een black-box periode. Juist in die derde en vierde week gebeurt er heel veel qua ontwikkeling wat we nu niet kunnen onderzoeken.
"We hebben het dan over het eerste ontstaan van het weefsel dat later tot organen zal uitgroeien, over bepaalde genetische afwijkingen die zich dan ontwikkelen, maar ook bijvoorbeeld over hoe we ervoor kunnen zorgen dat IVF-behandelingen beter aanslaan", aldus Ten Haaf.
Het gesprek ging ook over verwante zaken zoals kiembaanmodificatie, voortplanting en het effect van deze medisch-ethische dilemma’s op de verkiezingsprogramma’s. De positie van het embryo in het recht is bijzonder. Het valt namelijk buiten de traditionele kaders van personen en zaken. Personen hebben rechten en zaken zijn objecten waar je personen op kan hebben. Een embryo is in de wet geen van beiden.
Ten Haaf: "Het recht maakt graag onderscheid in hele duidelijke categorieën. Eén daarvan is het onderscheid tussen personen en zaken. Een embryo valt hier eigenlijk buiten: het zijn geen personen met rechten, maar ook geen zaken waarop je eigendomsrechten zou kunnen hebben. Je mag een embryo niet verkopen of zomaar voor commerciële doeleinden gebruiken. Onderzoek mag alleen onder hele beperkte omstandigheden." Een embryo heeft dus geen rechten, maar is wel 'beschermwaardig'. Wanneer wordt een embryo of foetus een mens? "Een mens ben je pas als je geboren bent, en één keer buiten de baarmoeder adem hebt gehaald; dan ben je levend geboren en een juridische persoon met alle rechten en plichten."
Je zit al heel snel ook in het filosofische. Het gaat om het leven an sich en de grote vraag ‘wat maakt ons nou eigenlijk mens?’ We zijn niet alleen biologisch leven, maar ook meer dan dat. Dat soort grote vragen zijn vrijwel onmogelijk om een eenduidig antwoord op te geven.
Lisette ten Haaf is gepromoveerd op de juridische positie van het ongeboren leven. Haar handelt over de vraag hoe het nog niet-verwekte, toekomstige kind gestalte kan krijgen binnen het recht, in het bijzonder binnen de regulering van voortplanting en medische biotechnologie.