ľ¹Ï¸£ÀûÓ°ÊÓ

Op zondag 25 mei kwamen bij een aanval door het Israëlische leger op Khan Younis in Zuid-Gaza negen kinderen uit één gezin om het leven. Het is een dramatisch, maar helaas niet uitzonderlijk voorbeeld van de vele burgerslachtoffers die Israël maakt in de strijd tegen Hamas, en die het doorgaans rechtvaardigt als onvermijdelijke 'nevenschade' (collateral damage). Volgens docent internationaal recht Jessica Dorsey (tevens betrokken bij de organisatie Airwars die de burgerslachtoffers documenteert) zijn de Israëlische acties duidelijk in strijd met de beginselen van het humanitaire oorlogsrecht: "Dit is geen incidentele gebeurtenis. Het past in een duidelijk gedocumenteerd patroon; het doelgericht of roekeloos aanvallen van medici, journalisten, hulpverleners, en het vernietigen van woningen, ziekenhuizen, scholen, moskeeën – allemaal plekken waar mensen onder internationaal recht beschermd zouden moeten zijn."

De belangrijkste beginselen van het humanitaire oorlogsrecht (namelijk onderscheid, proportionaliteit en voorzorg)  zijn erop gericht om burgerslachtoffers te voorkomen, of althans de kans erop te minimaliseren. De strijdende partijen (het Israëlische leger en Hamas) moeten te allen tijde onderscheid maken tussen militaire strijders en burgerbevolking, en tussen militaire doelwitten en civiele infrastructuur. Aanvallen op strijders en militaire doelwitten zijn niet verboden, maar burgers en civiele doelen mogen nooit worden aangevallen, ook niet bij aanvallen die zonder onderscheid zowel militaire als burgerdoelen treffen. Aanvallen op militaire doelen zijn verboden als hierbij kans bestaat op burgerslachtoffers of schade aan civiele infrastructuur die niet opweegt tegen het verwachte militaire voordeel. En er moet voortdurend voor worden gezorgd dat burgers en civiele doelen worden gespaard. Lees meer over de regels van het humanitaire oorlogsrecht onderaan deze pagina).

Geen 'nevenschade', maar strategie

Al sinds het begin van de Gaza-oorlog staat ter discussie of Israël hieraan voldoet, maar inmiddels zijn juristen vrijwel eensgezind van mening dat Israël alle regels van humane oorlogsvoering schendt. Dit schrijnende geval – een gezin van twee artsen met hun tien kinderen, waarvan slechts één kind en de vader de aanval overleefde (de moeder, een kinderarts, was op het moment van de aanval op weg naar haar werk) – maakt de voortdurende Israëlische mensenrechtenschending nog moeilijker te negeren door de internationale gemeenschap. 

"Meer dan 90 procent van de scholen in Gaza is verwoest of beschadigd, bijna alle ziekenhuizen functioneren niet meer, en talloze gezinnen zijn onder het puin van hun eigen woning omgekomen. We kunnen alleen maar concluderen dat dit geen onbedoelde nevenschade is, maar een manier van oorlogvoeren die veilige plekken uitwist en burgers tot doelwit maakt", aldus Jessica Dorsey in het . En in het artikel op NOS.nl: "We zien al 19 maanden lang dat het Israëlische leger ziekenhuizen, scholen en moskeeën bombardeert. Ook zien we aanvallen op medici, hulpverleners en journalisten. Burgers aanvallen mag sowieso niet, maar deze groepen zijn onder het internationaal recht extra beschermd. Als je kijkt naar de schaal waarop deze aanvallen worden uitgevoerd, kun je alleen maar constateren dat dit onderdeel is van de strategie van Israël."

Nadat Israël op 18 maart, na twee maanden staakt-het-vuren, de aanvallen op Gaza hervatte, heeft het Israëlische leger nu als doel gesteld binnen twee maanden 75 procent van de Gazastrook te bezetten. De ongeveer 2 miljoen inwoners van de Gazastrook zullen zich moeten terugtrekken in drie kleine gebieden die samen slechts 25 procent uitmaken van de Gazastrook, waaronder een 'veilig' gebied in Al-Mawasi, een strook land in centraal-Gaza (Deir al-Balah en Nuseirat) en het centrum van Gaza-Stad. 

Israël schendt humanitair oorlogsrecht

Israël stelt dat het aan zijn verplichtingen voldoet door burgers vlak voor zo'n luchtaanval te waarschuwen om te evacueren naar een 'veilige plek'. Ook wijst het er vaak op wijst dat Hamasleden zich bewust onder de burgerbevolking zouden mengen om burgers als schild te gebruiken. Daarover zegt Dorsey: "Hier hebben ze óók gewaarschuwd. In Khan Younis, waar deze 9 kinderen zijn omgekomen, kwam een bevel om te evacueren naar Al-Mawasi, dat werd uitgeroepen tot veilige zone. Maar Al-Mawasi werd kort daarna getroffen door drone-aanvallen, waarbij 7 mensen zijn omgekomen (onder wie 2 van het Rode Kruis) en 50 gewonden vielen. Waar moeten ze dan heen? Het antwoord is: nergens. De strategie lijkt te bestaan uit ontheemding, desoriëntatie en uiteindelijk vernietiging van de Gazanen." 

Eerder schreef Dorsey al over het gebruik van kunstmatige intelligentie (AI) door het Israëlische leger, waardoor oorlogsrechtelijke beginselen extra in het gedrang komen (zie Israel's AI-enabled targeting of Hamas members jeopardizes moral and legal standards of warfare). Hoewel Israël niet transparant is over de methoden die het leger gebruikt om doelwitten te selecteren en aan te vallen, is inmiddels genoeg hierover bekend om te stellen dat deze strijdig zijn met internationaalrechtelijke beginselen. Zo was er zeer recent, op 24 april, een Israëlische luchtaanval op een flatgebouw in Gaza waarbij een familie van 15 om het leven kwam. Ook daarover zei Dorsey al, in een interview met het (Britse) Channel 4 ľ¹Ï¸£ÀûÓ°ÊÓ: "Het wijst op een breder patroon in dit conflict, van de erosie van beschermende mechanismen die zijn ingebouwd in het internationaal humanitair recht om de schade aan burgers zoveel mogelijk te beperken."

De mythe van 'precisieaanvallen'

Vaak voert Israël aan dat AI hen juist helpt nauwkeurig doelen te bepalen en uit te schakelen, maar dat is een illusie zegt Dorsey op het NOS Radio 1 journaal: "Het leger gebruikt geavanceerde AI-systemen – met namen als Lavender en The Gospel â€“ om automatisch doelwitten te selecteren op basis van gedragsdata en locatie. Daarnaast wordt een systeem met de naam Where’s Daddy? ingezet om de aanwezigheid van mensen thuis te traceren. Maar daarmee wordt het hele gezin doelwit. Deze systemen maken het mogelijk om snel en grootschalig aan te vallen, in veel gevallen zonder gedegen menselijke controle, en dat leidt tot dodelijke aanvallen op burgers. Het wordt altijd gepresenteerd als precisie-aanvallen, maar in werkelijkheid zien we een dodelijk systeem van massale anonieme vernietiging." In een pleiten Jessica Dorsey en Marta Bo voor regulering van de militaire inzet van kunstmatige intelligentie, die met de oorlog in Gaza (en ook Oekraïne) in een stroomversnelling is gekomen. 

In het Channel 4 nieuws zei Dorsey ook nog dat het gebruik van zware munitie in een dichtbebouwde stedelijke omgeving onverenigbaar is met het idee van precisieaanvallen: "Alle beweringen over 'precisie' die rond deze aanvallen in Israël de ronde doen, zijn – met dit soort zware munitie – slechts een mythe. Zelfs met een precisieaanval ga je juridisch gezien niet automatisch vrijuit. Het gaat er niet alleen om het juiste gebouw te raken; het gaat erom het militaire voordeel dat verwacht wordt van die aanval af te wegen tegen de verwachte schade aan burgers. In deze specifieke omstandigheden – hoogbouwflats vol gezinnen – is het de vraag of het Israëlische leger haar verplichtingen serieus neemt."