ľ¹Ï¸£ÀûÓ°ÊÓ

Met de val van het kabinet-Rutte IV lijkt de stikstofaanpak op het Nederlandse platteland opnieuw vertraging op te lopen. Weliswaar is de regeling voor de uitkoop van piekbelasters (grote veehouderijen nabij Natura 2000-gebieden) van start gegaan – tot nu toe met enig succes – maar bedrijfsbeëindiging vormt slechts één element in de stikstofaanpak. Voor alternatieven – zoals innoveren, extensiveren, omschakelen naar een ander type landbouw, of verplaatsen – zijn boeren afhankelijk van overheidsregelingen die nog niet gereed zijn. Bij zoveel onzekerheden, weet Chris Backes (hoogleraar Omgevingsrecht aan de Universiteit Utrecht) enkele juridische 'waarschijnlijkheden' te formuleren die boeren mogelijk kunnen helpen om een antwoord te vinden op de lastige vraag: wat is wijsheid?

In een recent artikel in het tijdschrift Boerderij (een belangrijk nieuwsmedium voor de agrarische sector) waarschuwt Backes dat provincies door de rechter gedwongen kunnen worden om de natuurvergunning van boeren in te trekken, ongeacht eventueel door provinciale coalitiepartijen bereikte afspraken of toezeggingen om nooit over te gaan tot gedwongen opkoop of onteigening van boeren. Backes doelt specifiek op piekbelasters binnen een straal van 300 tot 500 meter van een Natura 2000-gebied dat door stikstof overbelast is en die zelf een hoge stikstofuitstoot hebben. "Als je kijkt hoe stikstof neerslaat, doet de verplichting om vergunningen in te trekken zich vooral voor in een cirkel van een paar honderd meter", zegt Backes in het artikel. Deze boeren dragen daarom aantoonbaar bij aan een verslechtering van de nabijgelegen natuur, en dat is wettelijk verboden.

Grote piekbelasters op de korrel

Zolang de opkoopregeling voor piekbelasters open staat, verwacht hij nog geen rechtszaken. "Als een milieuvereniging nu naar de rechter stapt, zegt de provincie: wij wachten op de resultaten van die opkoopregeling. En dat is volledig terecht. Ik verwacht dat milieuorganisaties wachten tot de opkoopregelingen voorbij zijn en er dan een paar grote piekbelasters uit zullen gaan pakken." Bij het intrekken van een vergunning heeft een bedrijf recht op een tegemoetkoming in de schade, zegt Backes, maar dat kan lager zijn dan de vergoeding bij onteigening. "Bij onteigenen heb je recht op een volledige schadeloosstelling van 100%. Mijns inziens is onteigenen hier echter niet de juiste weg. Het ontnemen van eigendom is heel ingrijpend, ik zie niet in hoe je onteigening kunt rechtvaardigen voor alleen het wegnemen van een vergunning."

'Tovervloeren'

Eerder schreef Boerderij over het nieuws dat emissiearme vloeren (bedoeld om de ammoniakemissie uit melkveestallen te verminderen) veel minder effectief lijken te zijn dan gedacht, zoals blijkt uit nog niet gepubliceerd onderzoek van Wageningen Universiteit.  Bijna duizend melkveebedrijven hadden in 2020 een emissiearme stal. Door emissiearm te bouwen konden zij binnen de toegelaten stikstofruimte op hun bedrijf meer dieren houden (zogenaamd 'intern salderen'). Wat zijn de gevolgen voor hun natuurvergunning? De actiegroep Mobilisation for the Environment (MOB) stelt dat deze vergunningen op onjuiste gronden zijn verleend, en daarom ingetrokken zouden moeten worden, maar heeft tot nu toe nog geen handhavingsverzoeken ingediend.

Juristen zeggen in het artikel dat een eenmaal verleende vergunning de boer in principe voldoende rechtszekerheid biedt. Chris Backes wijst op één mogelijke uitzondering: als de veehouder het stalsysteem niet goed (volgens instructies) toepast. "Dan komt die afweging wellicht anders te liggen. Maar al met al zie ik niet zo’n groot gevaar dat rundveehouders met emissiearme stallen allemaal moeten vrezen dat hun vergunningen ingetrokken worden." Voor nieuwe vergunnijngsaanvragen ligt het natuurlijk anders; die zijn al door verschillende rechtbanken afgewezen vanwege de onzekerheid over de daadwerkelijke uitstootvermindering van emissiearme vloeren. Daarmee is 'innoveren' opeens niet meer zo'n aantrekkelijke optie binnen het palet aan mogelijke stifstofmaatregelen.