ľ�ϸ���Ӱ��

Pasha en Marius staan op totaal verschillende punten in hun loopbaan. Het bacheloronderzoek van Pasha van Bijlert richtte zich op de voorkeurssnelheid van Tyrannosaurus rex - zijn conclusies werden opgepikt door onder meer NPO1, CNN en Reuters. Nu is hij PhD-kandidaat bij Geowetenschappen. Daar doet hij onderzoek naar beweging, waarbij hij biomechanische 3D-modellen maakt van uiteenlopende dieren, om deze bewegingsmodellen vervolgens toe te passen op Tyrannosaurus rex.

Marius Dwars maakte als dierenarts de ontwikkeling van de pluimvee-industrie van dichtbij mee. Via de Gezondheidsdienst voor Pluimvee in Doorn vond hij de weg naar de faculteit Diergeneeskunde, waar hij bijna veertig jaar les gaf en daarna met pensioen ging. Hij refereerde regelmatig naar dinosauriërs in zijn lessen over kippen. Wat zegt beweging over gedrag? Wat kunnen levende dieren ons leren over uitgestorven dieren?

Het meeste gedrag van dieren is gebaseerd op beweging. Hoe helpen jouw 3D-bewegingsmodellen van levende dieren om Tyrannosaurus rex beter te begrijpen?

Pasha: “In mijn PhD-onderzoek richt ik mij de komende vier jaar op natuurkundige simulatiemodellen van verschillende diersoorten. Denk aan olifanten, paarden (in samenwerking met dierenarts-onderzoeker Filipe Serra Bragança en PhD-kandidaat Ineke Smit), mensen, struisvogels en wat kleinere vogels. Deze simulatiemodellen zijn breed toepasbaar: bijvoorbeeld in de mens-dier diagnostiek, maar ook voor de vertaalslag naar dino’s. Het is geen “dinosaurus-project” maar meer een “dier-bewegingsproject” waar dinosauriërs in voorkomen.”

De mogelijke bewegingen die het lichaam van een T. rex kan uitvoeren verandert naarmate het ouder wordt, en daarmee ook het gedrag en jaagstrategieën. Je kan veel uitleggen aan de hand van skeletten. Dat hoop ik de komende tijd te doen in mijn onderzoek. Maar fossiele skeletten ������éé�� geven zelden keiharde antwoorden rondom gedrag.

Ik verwees in mijn lessen over kippen graag naar dinosauriërs

De botten van dinosauriërs vertonen soms bijtafdrukken. Er is zelfs een afgebroken tand van een rivaal teruggevonden in de kaak van een T. rex. Wat zegt dit over het jaaggedrag van T. rex?

Pasha: “Het leuke aan bijtsporen is dat we nu weten dat er meerdere dino’s zijn gebeten door een T. rex. Opvallend is ook dat veel van die wonden uiteindelijk zijn geheeld: dat vertelt je dat er werd gejaagd op dit dier, dat het dier werd gepakt door een T. rex maar dat heeft overleefd. En ook dat die wonden uiteindelijk zijn geheeld en dat het dier hopelijk nog een lang leven leidde voordat het stierf.”

“Uit onderzoek blijkt dat T. rex individuen elkaar onderling ook veel in hun gezicht hebben gebeten. Je kunt dit op meerdere manieren interpreteren: dat kan komen door een confrontatie met een rivaal, het zou ook tijdens de paring gebeurd kunnen zijn, of beiden. We hebben duidelijk bewijs voor de beten in het gezicht en dat zijn indicaties van gedrag, maar de oorzaken van dat gedrag blijven onbekend.”

Dinosauriërs spreken voor veel mensen tot de verbeelding, ook voor studenten. Hoe probeerde je dinosauriërs te verwerken in je lessen over kippen?

Marius: “Paleontoloog Jelle Reumer zei ooit: “het toppunt van de schepping is een kolibri”. Vogels zijn dino’s, kippen zijn dino’s. Luchtzakken en skeletpneumatiek (de aanwezigheid van lucht in botten) zijn ontstaan bij dino’s en doorgeëvolueerd in vogels.”

“Ik verwees in mijn lessen over kippen graag naar dinosauriërs. Ik wilde studenten daarmee uitdagen om de ‘gewone’ kip in een ander daglicht te zien. “Beseffen jullie dat we hier met een dino te maken hebben?”, zei ik altijd. Daarmee prikkelde ik hen om er op een andere manier naar te kijken.

Mijn simulaties zeggen dat dertig km/u zo’n beetje de topsnelheid was van Tyrannosaurus rex, en dat is heel snel voor een dier van 7800 kilo.

Het is gevaarlijk om zomaar gedragseigenschappen toe te kennen aan uitgestorven diersoorten. Wat voor gedragseigenschappen zijn er onterecht aan T. rex toegewezen?

Pasha: “Tyrannosaurus rex staat bekend als een grote, charismatische vleeseter: een hypercarnivoor. In de beeldvorming zie je dat overal terugkomen: een triomfantelijk dier dat met z’n bek wijd open staat te brullen of in volle sprint achter een prooi aanzit. In werkelijkheid konden ze zeker géén vijftig km/u rennen. Mijn simulaties zeggen dat dertig km/u zo’n beetje de topsnelheid was van Tyrannosaurus rex, en dat is heel snel voor een dier van zo’n 7800 kilo. Je ziet ze niet zo vaak zitten, of gewoon wat water drinken - de meeste roofdieren doen het grootste deel van de dag helemaal niets. Maar dat is voor de beeldvorming natuurlijk minder interessant.”

De mens heeft de vlees- en legkip gecreëerd voor maximale productie. Gedragen deze kippen zich anders dan kippen van zeventig jaar geleden?

Marius: “Kuikens van nu krijgen heel snel veel spieren, waarbij de mechanische kracht op het skelet groter wordt. Ze krijgen te maken met krachten waar ze in de natuur nooit mee om hoeven te gaan. Het resultaat is dat het dier buitenproportioneel zwaar wordt, waarbij het zwaartepunt heel ver naar voren is verschoven. Dat heeft onder andere gevolgen voor de balans, als een kip zich bijvoorbeeld probeert om te draaien. Als je de kip van 1965 met de kip van nu vergelijkt, dan is de kip van nu eigenlijk een ‘kunstwerk’ gecreëerd door de mens.”

“De combinatie van snelle groei in korte tijd heeft de gang bemoeilijkt, dat brengt allerlei problemen met zich mee. Er ligt een rol bij de pluimveehouderij om hierop toe te zien en in te grijpen als het dier er schade van ondervindt. Daarbij moet er voorkomen worden dat de groei niet binnen een te korte periode plaatsvindt.”

Heb je tips voor docenten die dinosauriërs willen verwerken in hun diergeneeskundig onderwijs?

Marius: “Docenten zouden dinosauriërs kunnen gebruiken als ingang voor discussie, maar ook om oeroude mechanismen mee te illustreren. Sommige lichaamsfuncties, verhoudingen en skeletstructuren zijn meer dan honderd miljoen jaar oud.”

“Als je te ver gaat in die vergelijking kom je al snel op het gebied van anatomie terecht, en in hoeverre kippen verschillen van zoogdieren, dan ben je de student al snel weer kwijt. Dan heeft die extra informatie weinig nut meer. Je moet de dino er dus bij halen als smaakmaker: als sambal, om het pittig te maken.”

Dit is een verhaal uit: