‘NCTV kan niet zonder wetenschap’
Is de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid () teveel een coördinerende polderaar, die eigenlijk veel meer doorzettingsmacht zou moeten hebben om actuele dreigingen het hoofd te bieden? Het was een van de kwesties die aan bod kwam tijdens het ‘uitverkochte’ najaarsevent van de HUB Security in Open Societies in de Social Impact Factory.
Keynote speaker was NCTV Pieter-Jaap Aalbersberg. Hij werd in een collegetoursetting met Paul ’t Hart als moderator aan de tand gevoeld door studenten en professionals. Daarna was er een debat geleid door Beatrice de Graaf, met Kees van den Bos, Marie-Jeanne Schiffelers en Scott Douglas.
Die laatste was over de vraag naar de wenselijkheid van meer bevoegdheden voor de NCTV over alle overheden klip en klaar: nee. “Ik geloof in een scheiding der machten in de staat, maar ook in een scheiding der krachten in de bureaucratie”, aldus Douglas. “Willen we een NCTV die bij een nationale crisis ingrijpt maar ook hoofd ‘intocht van Sinterklaas’ in Dokkum wordt? Volgens mij niet.”
Top down gaat niet werken
Aalbersberg was het met Douglas eens. “Top down gaat in Nederland niet werken.” Waar het wel om gaat? Veiligheidsvraagstukken integraal benaderen. De juiste verbindingen leggen; informatie beter en sneller delen. Aalbergsberg: “De aanpak van radicalisering valt of staat met de samenwerking met de mensen op het lokale niveau, in steden en wijken.”
Soms zou Aalbersberg trouwens wél meer met de vuist op tafel willen slaan. Hij gaf het voorbeeld van cyberdreiging. “Eerder was dat een zaak van criminelen die de zwakste plek in systemen opzoeken om er financieel beter van te worden. Nu hebben we te maken met statelijke actoren die vitale systemen willen aanvallen. Vroeger zeiden: ‘Amsterdam kan 24 uur zonder stroom’. Nu geldt: 10 minuten zonder internet en de ontwrichting begint. Dit verdient hogere prioriteit. We moeten ons hier ook op voorbereiden door te gaan oefenen.”
Paradigmashift
Aalbersberg sprak van een paradigmashift door de nieuwe datatechnologie. “Onze oude werkwijze die geënt is op soevereine staten past niet meer. Grenzen zijn geen grenzen meer. Kinderporno kan geproduceerd zijn in Bangladesh, op een server staan in Noord-Amerika, en gebruikt worden in Nederland.” Dit vergt nieuwe vormen van samenwerking. “De opkomst van terrorisme heeft tot een enorme versnelling van informatie-uitwisseling geleid. Maar op het vlak van politie en justitie ligt het ingewikkelder. Je zou willen dat je in de flarden informatie kan kijken in andere landen en zelf verbanden leggen. Dat is zeer wenselijk. Maar het kan alleen als het gepaard gaat met goed toezicht. Het moet volstrekt duidelijk zijn hoe de politie informatie verzamelt, en op welke wijze die gebruikt en gedeeld mag worden.”
Maar hoe doe je dat? Dát was de rode draad in de bijeenkomst: wat is de goede balans tussen veiligheidsmaatregelen om dreiging het hoofd te bieden en het open karakter van onze samenleving en rechtstaat.
Grens tussen activisme en extremisme
De vraag werd heel tastbaar toen een woordvoerder van de activistische groepering Extinction Rebellion het woord nam tijdens het debat. Een aantal van zijn medestanders rolde een spandoek uit. Ze waren het er niet mee eens dat de NCTV in het laatste voor ecoprotest en klimaatactivisme. Ze gaven aan alleen vreedzaam protest na te streven, en vroegen aandacht voor een dreiging die wat hun betreft veel groter is dat die van terrorisme: de klimaatcrisis.
Aalbersberg ging de discussie niet uit de weg en gaf aan dat de klimaatcrisis inderdaad een zeer groot veiligheidsvraagstuk is, die ook prominent op de agenda van de NCTV staat. Tegelijk gaf hij aan dat sommige klimaatactivisten in het buitenland de wet overtreden, en dat dit is waar activisme overgaat in extremisme. “Dus is het mijn taak dit te signaleren en rapporteren.”
Structureel investeren
Aan het eind van de bijeenkomst gaven de panelleden van de HUB de NCTV een advies mee. Kees van den Bos vroeg om aandacht voor concrete inzichten uit psychologische en andere wetenschap voor met name preventie, bijvoorbeeld van jongeren die willen uitreizen. Marie-Jeanne Schiffelers vroeg om een brede definitie van veiligheidsvraagstukken, waarbij klimaat nadrukkelijk in beeld is. Scott Douglas benadrukte het belang van de afschaffing van tijdelijke budgetten voor lokale radicaliseringsaanpak. “Regelmatig zit bij een gemeente iemand op radicalisering voor een half jaar op een half contract. Terwijl het cruciaal is dat we structureel investeren, ook om toekomstige dreiging te voorkomen. Daar kunnen we voor leren van bijvoorbeeld .”
Aalbersberg waardeerde de input van de wetenschappers. Daarom komt hij ook graag naar zo’n collegetour om te sparren met studenten, wetenschappers en professionals. “Dat doe ik niet alleen omdat hier talent in de zaal zit, dat mogelijk bij ons kan komen werken. De kracht van de Nederlandse veiligheidsaanpak is dat maatregelen niet gebaseerd zijn op beeldvorming, maar op informatie. De NCTV kan niet zonder wetenschap.”
