ľ�ϸ���Ӱ��

Als brede universiteit heeft de Universiteit Utrecht uiteenlopende voorbeelden van ondernemerschap en ondernemendheid op alle vak- en onderzoeksgebieden. Van docenten en studenten tot alumni en wetenschappers, van geesteswetenschappen tot biomedische innovaties - en vaak interdisciplinair. Het Centre for Entrepreneurship besteedt in deze artikelenreeks aandacht aan deze inspirerende entrepreneurial minds.

Tijdens de cursus Schrijverschap als Ondernemerschap stimuleert Laurens Ham masterstudenten Neerlandistiek om na te denken over hun eigen professionele positie in de cultuursector. Naast zijn werk als docent Moderne Nederlandse Letterkunde doet hij met een Veni-beurs onderzoek naar Nederlands literatuurbeleid en publiceert hij essays en kritieken in diverse literaire tijdschriften en De Groene Amsterdammer. Deze maand verschijnt zijn eerste boek voor het grote publiek, over de geschiedenis van Nederlandstalige protestliedjes sinds 1966.

Je bent docent, onderzoeker, essayist en dichter. Ben je ook ondernemer?

Nou, nee, ik zou zeggen van niet. Hoewel dat wel afhangt van de betekenis die je eraan geeft. In de positieve betekenis betekent ondernemen voor mij initiatief nemen, iets initiëren. Niet stil blijven staan bij de wereld zoals ‘ie is.

Dat klinkt toch best ondernemend.

Ja, dat is waar. De definitie van ondernemerschap wordt nu nog te veel economisch ingekleurd, ik zou het mooi vinden om het wat breder te zien. En dan heb ik misschien wel veel trekjes van een ondernemer, of in elk geval van iemand die ondernemend is. Wat ik goed kan, en ook heel leuk vind, is nieuwe dingen opzetten. Niet in de planfase blijven hangen. ‘Zou het niet leuk zijn als er een cursus over dit, of een boek over dat bestond…?’ ‘Oké,’ denk ik vervolgens, ‘hoe kan ik dat daadwerkelijk gaan doen?’

Ik zie mezelf er niet in slagen om als freelancer voldoende te verdienen met wat ik belangrijk vind om te doen. Maar ik kan wel ondernemend zijn in het opzetten van onderzoeksprojecten, boeken schrijven en valorisatiewegen zoeken. Ik vind het vooral belangrijk dat ideeën gaan circuleren. Waar het kan, stel ik dingen gratis beschikbaar. Waar het moet of nuttig is, vind ik het ook goed als ik er geld mee verdien.

Ondernemen betekent voor mij initiatief nemen, iets initiëren. Niet stil blijven staan bij de wereld zoals 'ie is.

Is geld verdienen een taboe in de geesteswetenschappen?

Je doet het niet voor de beloning, je doet het voor de waarde die je creëert of toevoegt. Voor mij is ook het geen drijfveer om groot te worden, ik wil iets moois maken. Maar ik heb een baan aan de universiteit, dus ik zit in een luxepositie. Als je afhankelijk bent van de inkomsten uit je schrijfwerk, is de vraag hoe het rendabel kan worden natuurlijk wel belangrijk.

Onlangs heb ik met collega’s een gemaakt over de geschiedenis van het verdienen aan literatuur door de eeuwen heen. Hoe werd er gedacht over verdienen? Zie je daar opvallende ontwikkelingen in? Het belangrijkste gedeelde inzicht was: wat is dat verdienen toch altijd een taboe. Bij de schrijvers, maar ook bij de onderzoekers. Het is langzaam aan het afslijten, het taboe, maar zelfs nu nog voel je een soort spanning bij veel schrijvers van literatuur als het om verdiensten gaat.

Het is ook moeilijk om geesteswetenschapper te zijn én serieus te verdienen aan je inzichten. Het kan wel, maar dan moet je weer over andere kwaliteiten beschikken.

Komt dat ook aan bod tijdens de mastercursus Schrijverschap als Ondernemerschap?

Zeker. De titel van de cursus is in zekere zin ook uitdagend bedoeld, bijna als vraag: moeten we het schrijverschap zien als ondernemerschap? In zekere zin is dat een beperking van onze visie op auteurs, en tegelijkertijd zijn alle schrijvers zzp’ers. Het beestje bij de naam noemen is voor veel mensen in de literaire wereld toch nog wel pijnlijk, merk ik.

Ondernemerschap gaat ook over professionaliteit. Tijdens de mastercursus maken studenten kennis met verschillende culturele instellingen en stimuleren we ze om na te denken over hun eigen professionele positie in de culturele sector.

Moeten we het schrijverschap zien als ondernemerschap? In zekere zin is dat een beperking van onze visie op auteurs, en tegelijkertijd zijn alle schrijvers zzp’ers.

In november verschijnt je boek Op de vuist, als resultaat van een publieksstudie naar Nederlandstalige protestliedjes in alle popgenres: van nederpop en kleinkunst tot punk en hiphop. Wat kunnen lezers verwachten?

Het boek gaat over de geschiedenis van het activisme en de politiek in Nederland van de afgelopen vijftig jaar, en de grote rol die muziek daarin heeft gespeeld en nog steeds speelt. Van Boudewijn de Groot die Welterusten meneer de president zong tijdens het Provo-festival Nacht van de Protestsong in 1966, tot aan de antiracismeprotesten en de muziek van Fresku, Typhoon en Akwasi. Ik wil dat het dicht bij de beleving van de mensen zelf blijft; daarvoor heb ik interviews afgenomen en volop krantenartikelen gebruikt.

tekst loopt door onder de video

Maatschappelijk gezien is de scope van het boek heel breed, van de protesten tegen de kruisraketten en ‘Paars’ in de jaren ’90 tot het feminisme en Black Lives Matter. Het grappige is dat mensen vaak een links beeld hebben bij protesten, maar ik kwam veel voorbeelden tegen die eigenlijk best conservatief zijn en waar muziek een rol bij speelde. Neem de boerenprotesten van 2019 en het ‘kapen’ van de Top 2000 door De boer dat is de keerl van Normaal de top 10 in te stemmen.

Dit boek is een poging om iets wetenschappelijks op de kaart te zetten voor een niet-wetenschappelijk publiek. Er zijn niet veel wetenschappelijke studies over Nederlandstalige popmuziek. Er zijn wel boeken van musicologen, maar die gaan vaker over beleving of muziekconsumptie. Over Engelstalige popmuziek is wel veel geschreven. Eigenlijk had ik zelf behoefte aan het soort boek dat ik nu gemaakt heb. Ik vermoed dat ik niet de enige ben.