“Ieder kind heeft recht op schone lucht”
Verminderen luchtreinigers en ventilatoren rondvliegende virusdeeltjes op scholen?
Schone lucht op scholen zodat kinderen gezond blijven. Dat is het gezamenlijke doel van de partners in het onderzoeksproject CLAIRE: Clean Air for Everyone. We spreken met hoogleraar Lidwien Smit en branchedirecteur . Het belang van schone binnenlucht is ondergewaardeerd, terwijl mensen gemiddeld zo’n negentig procent van de dag binnen zijn.
Tijdens het interview vertellen Lidwien Smit en Remi Hompe gepassioneerd over het belang van schone lucht, beiden vanuit hun eigen expertise. Smit is projectleider van CLAIRE en brengt wetenschappelijke kennis mee als hoogleraar aan de Universiteit Utrecht. Hompe is directeur van brancheorganisatie Binnenklimaat Nederland en vertegenwoordigt fabrikanten en leveranciers van luchtreinigers en ventilatietechniek.
De situatie is nu best bizar
, zegt Smit. Als de CO2-meter in de klas van mijn dochter op oranje of rood springt, moeten alle ramen open – ook als het buiten vriest. De kinderen hebben het hartstikke koud.
Dat is stuitend
, vindt Hompe. Er is al jaren discussie over de luchtkwaliteit op basisscholen. De mate van ventilatie is vaak onvoldoende, waardoor kinderen een hoger risico hebben op besmetting met infectieziektes, zoals verkoudheid, griep en corona. We moeten de luchtkwaliteit verbeteren in publieke ruimtes. Laten we realistisch zijn, in een stamkroeg vol mensen gaan ventilatie en luchtreiniging niet helpen, maar schone lucht op scholen is een haalbaar doel. Ieder kind heeft recht op gezonde lucht.
Ziek door de lucht
Smit: Voor sommige mensen is schone lucht extra belangrijk. Voor mensen met astma of COPD helpt schone lucht om klachten als piepende luchtwegen en benauwdheid te voorkomen. Ook voor kinderen is schone lucht essentieel, de longen en luchtwegen ontwikkelen zich nog tot je twintigste. Maar eigenlijk is schone lucht voor iedereen belangrijk. Luchtvervuiling leidt tot korter leven en allerlei ziektes.
Hompe: Vergeet de leerkrachten niet. Uitval van leraren is een groot probleem. Het zou fantastisch zijn als we kunnen voorkomen dat leerkrachten ziek worden door rondvliegende virusdeeltjes. Het belang van schone binnenlucht is ondergewaardeerd, terwijl mensen gemiddeld zo’n negentig procent van de dag binnen zijn. Luchtreinigers en ventilatie kunnen bijdragen aan schone lucht, maar er zijn veel verschillende types en ze werken niet allemaal even goed. Het is belangrijk om te weten welke systemen goed werken.
Luchtvervuiling leidt tot korter leven en allerlei ziektes
Geen lab, maar basisschool
Smit: Wij testen luchtreinigers en ventilatoren in échte situaties. Normaal worden die onderzocht in een lab, totaal niet vergelijkbaar met de echte wereld – zeker niet een klaslokaal waar kinderen en leraren rondlopen. In sommige klaslokalen plaatsen we tegelijkertijd luchtreinigers die niet aan staan, zodat we goed het verschil in effect kunnen meten. Wij onderzoeken of de systemen rondvliegende virusdeeltjes verminderen, en daarnaast kijken we naar gedragsaspecten. Hoe zorg je ervoor dat een luchtreiniger goed wordt gebruikt? Mensen verminderen vaak onbewust de werking van technologische oplossingen. Ze schaffen bijvoorbeeld een luchtreiniger aan, maar zetten hem niet op de goede plek, bijvoorbeeld omdat hij in de weg staat of te veel lawaai maakt. Heel begrijpelijk. Wij onderzoeken daarom ook wat er nodig is voor correct gebruik, en we meten het effect van minder optimaal gebruik, bijvoorbeeld een luchtreiniger in de hoek van een klaslokaal.
Bedrijven uitdagen
Smit: Het is ontzettend interessant om luchtkwaliteit te onderzoeken op zo’n grote schaal, in een gecontroleerd experiment. Ik ben benieuwd naar de resultaten.
Hompe is dat ook: Als branche hebben we richtlijnen en standaarden ontwikkeld voor CO2 en fijnstof, maar niet voor virusdeeltjes. Zodra de uitkomsten van dit onderzoek verschijnen, is het belangrijk om de richtlijnen aan te passen. Wij gaan bedrijven uitdagen om hun prestaties te verbeteren en te innoveren. Het begint allemaal bij wetenschap, maar de markt moet de resultaten wel oppakken.
Smit: Dat maakt dit project zo leuk. We kunnen als wetenschappers wel een groot onderzoek doen, maar als de markt dat vervolgens niet oppakt, verandert er niks. Tegelijkertijd krijgen wij antwoord op onze wetenschappelijke nieuwsgierigheid naar virusverspreiding.
Voor kinderen en mensen met een longaandoening is schone lucht extra belangrijk
Elkaar leren verstaan
Smit: De samenwerking gaat goed, ondanks dat onze doelen deels verschillen. De branche wil resultaten halen waarmee bedrijven hun producten kunnen verbeteren, wij willen antwoord op fundamentele vragen. Ook spreken we niet altijd dezelfde taal, we moeten elkaar echt leren verstaan. Het is leuk om te merken dat iedereen de tijd neemt om naar elkaar te luisteren en mee te denken.
Hompe: Het helpt dat we dezelfde normen en waarden delen. Onze leden zijn ook ouder of grootouder en we willen allemaal schone lucht voor kinderen. We doen dit vooral voor de maatschappij.
Tips voor schone lucht
Wil jij zelf iets doen om de lucht in je huis te verbeteren? Remi Hompe geeft tips:
Ventileer goed. Zeker tijdens het slapen.
Zet de afzuiging in de keuken altijd aan tijdens het koken. Dat is belangrijk om fijnstof te verminderen.
Heb je een ventilatiesysteem? Zorg dan voor goed onderhoud, bijvoorbeeld het vervangen van de filters. Woon je in een oud huis zonder ventilatiesysteem? Zet dan vaak de ramen open.
Kijk op voor meer handige tips.
CLAIRE: Clean Air for Everyone
In CLAIRE werken zeventien organisaties samen: universiteiten, onderzoeksinstituten, bedrijven en brancheverenigingen. Ze onderzoeken of ventilatie en luchtreiniging op basisscholen en in verpleeghuizen de kans op besmetting door virussen en andere micro-organismen kan verkleinen. Het CLAIRE-project loopt van 2023 tot en met 2025 en heeft een budget van zo’n 4,3 miljoen euro, mede mogelijk gemaakt door Health~Holland, Topsector Life Sciences & Health. Het onderzoek zou niet mogelijk zijn zonder de belangeloze medewerking van scholen en instellingen voor de ouderenzorg.