‘Een paard oordeelt niet’
Een onderzoek naar het effect van paarden bij een posttraumatische stressstoornis
In Nederland kampen naar schatting zo’n 15.000 veteranen met een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Twintig procent daarvan is therapieresistent, wat wil zeggen dat andere behandelingen niet tot het gewenste resultaat hebben geleid. Maar er gloort hoop: de inzet van paarden kan voor deze groep mogelijk leiden tot een duidelijke verbetering in de kwaliteit van leven. Het effect hiervan wordt momenteel onderzocht binnen het onderzoeksproject HorsePower.
Dagelijks zetten militairen zich in voor een veilige en stabiele wereld. Maar veel militairen maken tijdens een uitzending naar een oorlogsgebied of tijdens een vredesmissie, ingrijpende gebeurtenissen mee. Helaas worden bijbehorende angsten en gevoelens van machteloosheid bij sommige militairen ook na thuiskomst voortdurend herbeleefd. Deze aandoening staat bekend als posttraumatische stressstoornis (PTSS) en belemmert talloze terugkerende veteranen in hun dagelijks leven. Om te onderzoeken of en hoe paarden kunnen helpen bij het verminderen van stresssymptomen, werken de faculteit Diergeneeskunde en de Militaire Geestelijke Gezondheidszorg (MGGZ) samen in het project HorsePower.
Net als mensen, reageren paarden ook op spanning en de manier waarop je communiceert
Terug naar het hier en nu
‘In oktober 2020 zijn we begonnen met een pilot’, vertelt Nienke Endenburg, GZ-psycholoog en gespecialiseerd in de interactie tussen mens en dier bij de faculteit Diergeneeskunde. ‘Gedurende een periode van twaalf weken kwam een groep van acht veteranen wekelijks bij elkaar in Stal Groenendaal, een grote manege in Bunschoten. De veteranen gingen vervolgens in tweetallen met een paard aan de slag. De eerste vier weken wordt het contact met het dier heel rustig opgebouwd. Denk daarbij aan het aaien en borstelen van het dier of het volgen van een parcours. De laatste weken wordt er ook op het paard gereden.’ Wie denkt dat er tijdens deze bijeenkomsten over oorlogstrauma’s wordt gepraat, heeft het mis. ‘Het is juist belangrijk om de deelnemers weer met het hoofd naar het hier en nu te brengen’, vervolgt Endenburg. ‘We laten de dieren het werk doen. Ik zeg altijd: een paard oordeelt niet en veroordeelt ook niet.’ Chantal Kapteijn, gedragsbioloog en promovendus op het onderzoek, beaamt dit. ‘We bieden de veteranen een veilige omgeving waarin we ze stap voor stap een stukje verder helpen. Ik hoop dat we met dit onderzoek iets waardevols kunnen toevoegen aan bestaande therapieën.’
Effect meten
Het gehele onderzoek duurt ongeveer drie jaar. In deze periode worden negen groepen van acht veteranen onderzocht. Om het effect van het onderzoek te meten, worden er psychometrische vragenlijsten afgenomen in combinatie met fysiologische informatie. Endenburg: ‘Uiteraard hopen we dat de deelnemers baat hebben bij deze therapie, maar het mag niet ten koste gaan van het dierenwelzijn. Daarom doen we bij zowel de deelnemers als de paarden onderzoek naar de aanmaak van het ‘stresshormoon’ cortisol en het ‘knuffelhormoon’ oxytocine. Met behulp van al deze gegevens kunnen we dit onderzoek objectief en wetenschappelijk onderbouwen.’
We onderzoeken de aanmaak van het ‘stresshormoon’ cortisol en het ‘knuffelhormoon' oxytocine, zowel bij de deelnemers als de paarden
Meer rust
Hoewel uit de eerste pilot nog geen conclusies zijn te trekken, zijn de ervaringen van de deelnemers positief. Esther is één van de veteranen die deel uitmaakte van de pilot eind vorig jaar. ‘In het begin voelde ik me heel onrustig. Ik was altijd gewend om van A naar B te gaan en mijn schouders ergens onder te zetten. Nu kregen we vaak niet eens een opdracht, daar moest ik enorm aan wennen. Ik vond het ontzettend moeilijk om niets te doen en bijvoorbeeld alleen maar een paard te aaien. Maar langzaamaan begon ik te beseffen: ik mag ook gewoon ‘zijn’. Door deze bewustwording ben ik meer rust gaan ervaren. Sterker nog, ik kan die rust nu ook accepteren.’
Een andere deelnemer aan het onderzoek is Marco, die in eerste instantie weinig op had met paarden. ‘Eigenlijk was ik als de dood voor paarden. Dat maakte deelname aan dit onderzoek misschien wel extra confronterend. Net als mensen, reageren paarden ook op spanning en de manier waarop je communiceert. Een paard laat dat echter op een andere manier merken en is door zijn grootte ook nog eens behoorlijk imposant. Daardoor werd ik mij meer bewust van mijn eigen houding en wat voor effect dat heeft. In dat opzicht was het paard een soort spiegel. Inmiddels heb ik ervaren dat deze dieren je ook veel teruggeven. Bovendien vond ik het fijn om even 'uit mijn hoofd' te komen en alleen met het paard bezig te zijn.’
Kwaliteit van leven
Ook Kapteijn is optimistisch over het onderzoek. ‘De deelnemers uit de pilot zijn na drie maanden nog een keer teruggekomen. Daaruit blijkt dat bij de meeste deelnemers de PTSS- symptomen zijn afgenomen en zelfs na afloop van het project nog verder zijn gedaald. Endenburg vult aan: ‘We kunnen mensen met deze aanpak niet genezen van PTSS, maar het kan wel bijdragen aan de kwaliteit van leven. Op deze manier hopen we mensen verder te helpen met hun terugkeer in de maatschappij.’
Vrienden Diergeneeskunde
HorsePower is mogelijk gemaakt door Vrienden Diergeneeskunde, met bijdragen van twee anonieme schenkers, het Karel Doorman Fonds, het Dr. C.J. Vaillantfonds, het K.F. Hein Fonds, de Stichting Goede Doelen 1816, en de Stichting N. van Ballegooijen Fonds en vele donateurs.