ľ�ϸ���Ӱ��

Als je papegaai keihard krijst in plaats van schattig hallo te zeggen, als je kaketoe je bijt als je hem wil oppakken, of al zijn veren van zijn lijf plukt, wat doe je dan? En waar komt dit gedrag vandaan? We vragen het aan dierenarts-specialist Vogelgeneeskunde Yvonne van Zeeland van het Universitair Dierenziekenhuis in Utrecht.

Papegaaien en andere tropische vogels oefenen een grote aantrekkingskracht uit op mensen. Ze kunnen als huisdier je leven verrijken. Het vergt wel inspanning om deze intelligente dieren de leefomgeving en uitdaging te bieden die ze nodig hebben. De voorouders van deze vogels vlogen ooit vrij rond in het regenwoud. Daar zochten ze een groot deel van de dag op de meest inventieve manieren naar voedsel. Ze leefden in een groep en hadden een uitgebreid sociaal leven. Houd je dit type vogels alleen binnen in een kooi, dan ontwikkelen ze vaak gedragsproblemen.

Gebrek aan zonlicht

Van Zeeland werkt bij de afdeling Vogels en Bijzondere dieren en promoveerde op het onderwerp ‘verenplukken’. Ze vertelt: “Bij een gedragsprobleem is het altijd goed om ook in je achterhoofd te houden dat er een medische oorzaak zou kunnen zijn. Een voorbeeld is aderverkalking. Dat kan komen door te weinig beweging of te vetrijke voeding. Aderverkalking belemmert de bloedstroom en kan leiden tot tintelingen of pijn in de vleugels of poten. Daar reageert de vogel op door aan zijn veren of huid te plukken of te bijten.”

De vogel kan ook bot- of zenuwpijn ervaren. Bijvoorbeeld als er iets misgaat met de verbening in het skelet. “Dat is één van de onderwerpen waar we momenteel onderzoek naar doen. Veel papegaaien zitten grotendeels binnen, in een heel ander klimaat dan waar ze vandaan komen. Dat kan een rol spelen, want vogels maken - net zoals mensen - vitamine D aan onder invloed van zonlicht. En dat hebben ze nodig voor gezonde botten.”

Geavanceerde CT scans

Of het verenplukken een medische oorzaak heeft, kun je soms al zien aan het plukpatroon. Als een vogel bijvoorbeeld heel specifiek op bepaalde plaatsen plukt: alleen aan één vleugel of op de borst in de buurt van het hart. “Met de geavanceerde CT scans die we tegenwoordig maken kunnen we bloedvaten uitlichten, maar ook andere afwijkingen in het lichaam vaststellen. Dat helpt enorm bij de diagnose.”

Verenplukken kan ook ontstaan doordat de vogel stress ervaart, bijvoorbeeld omdat de leefomgeving niet voldoet aan zijn behoeften. “Bij iedere verenplukkende papegaai die hier komt hebben we een uitgebreid gesprek met de eigenaar. Hoe ziet de leefomgeving eruit, hoe is de interactie met mensen en andere vogels, wat doet de vogel op een dag? We zoeken daarmee naar redenen die het ontstaan en volharden van het plukgedrag kunnen verklaren.”

Wij zien hier veel vogels die verenplukken.

Slimme oplossingen bedenken

Wat kan helpen om de vogel meer uitdaging te bieden is bijvoorbeeld foerageer speelgoed. Dan moeten ze moeite doen om aan hun eten te komen, nadenken en slimme oplossingen bedenken. “In onderzoeken vinden we dat vogels graag werken voor hun voer. Ze gaan ook aan de slag met het foerageer speelgoed als daarnaast een gewone voerbak staat. Je kunt dat vergelijken met papegaaien in de natuur, die zoeken naar vruchten en zaden en deze proberen open te krijgen. Daar kunnen ze zo vier tot acht uur per dag mee bezig zijn.”

Verhaaltje voor het slapen

Papegaaien zijn sociale dieren en dienen daarom (van jongs af aan) met een maatje gehouden te worden. Ook kan aandacht van de eigenaar belangrijk zijn. “We zagen een keer een ara die vooral ’s nachts plukte. Uit het vraaggesprek bleek dat de vogel ’s avonds naar zijn slaapkooi in een aparte kamer werd gebracht. Alleen ging dat voor die vogel te abrupt. Hij was als een klein kind dat graag nog een verhaaltje voor het slapen voorgelezen krijgt, hij wilde nog een beetje aandacht. We hebben toen een slaapritueel ingesteld. De eigenaar gaf de vogel voor het slapen nog wat speeltijd en bleef hem nog even gezelschap houden totdat hij zelf zijn kooi opzocht om te slapen. Dat gaf een grote verbetering in zijn gedrag.”

Vrij buiten vliegen

Bij sommige soorten komt verenplukken vaker voor. Uit onderzoek blijkt dat zo’n 40% van de grijze roodstaart papegaaien en kaketoes veren plukt. “Je moet je realiseren dat papegaaien ontzettend slim zijn en behoefte hebben aan beweging en uitdaging. Er zijn mensen die ze een heel goed leven kunnen geven. Die hebben hele kamers voor ze ingericht en nemen de vogels regelmatig mee naar buiten voor een wandeling. Sommige mensen leren hun vogels zelfs om vrij buiten te vliegen en weer naar je terug te komen. Vooral onder eigenaren van grote ara’s is deze ‘free flight’ populair.

Het gaat erom dat je de vogels en hun behoeften respecteert en nadenkt over hoe je ze een leven biedt dat bij ze past. Keuzemogelijkheid en een gevoel van controle helpen daarbij enorm. Die zaken zijn voor dieren net zo belangrijk om zich gelukkig te kunnen voelen, als voor mensen.”

Dit is een verhaal uit: