ľ�ϸ���Ӱ��

Een gezonde planeet is een planeet waar mensen, dieren en ecosystemen samen gedijen. Dit houdt in dat ieders gezondheid afhankelijk is van de gezondheid van ieder ander. Geen hiërarchie, alleen wederzijdse afhankelijkheid. Dat is het idee. Maar wat is er nodig om een gezonde planeet voor alle betrokken partijen te creëren?

Interview met twee experts

We spraken met twee experts die hun onderzoek wijden aan het begrijpen van en het pleiten voor rechtvaardige en eerlijke oplossingen: , hoogleraar ecologie aan de Azim Premji ľ�ϸ���Ӱ�� en bekend schrijver over duurzaamheid, en Ajay Bailey, hoogleraar aan de Universiteit Utrecht, gespecialiseerd in planetaire gezondheid, veroudering en inclusieve steden.

Wat zijn de fundamenten van een gezonde planeet?

"Eerlijkheid en rechtvaardigheid," zegt Ajay Bailey. "We kunnen geen gezonde planeet hebben zonder onszelf af te vragen: Wiens gezondheid? Wiens planeet? En wie mag er dan gezond zijn? We delen de planeet met zowel mensen als niet-menselijke soorten, maar toch geven we voorrang aan sommige levens en maken we andere minder zichtbaar.

Veel beleid inzake rampenbestrijding is ontworpen voor jonge, valide mensen. Maar hoe zit het met ouderen en mensen met een fysieke beperking?

"Als je kijkt naar schade die is toegebracht aan het milieu, dan heeft dit gevolgen voor gemeenschappen over de hele wereld. Maar de lasten van de vervuiling, de klimaatverandering en de natuurrampen vallen onevenredig op de gemeenschappen die zelf het minst bijdragen aan deze problemen, met name in het Globale Zuiden."

Hij voegt er snel aan toe dat deze onrechtvaardigheden niet alleen een kwestie zijn van onevenwichtigheden in macht tussen het Globale Noorden en het Globale Zuiden. "Zelfs in rijkere landen dragen gemeenschappen met lage inkomens een zwaardere last. In Nederland lopen mensen in wijken met lage inkomens bijvoorbeeld een groter risico op hittestress en overstromingen. En veel beleid inzake rampenbestrijding is gericht op jonge, valide mensen. Maar hoe zit het met ouderen en mensen met een fysieke beperking? Tijdens extreme weersomstandigheden hebben deze groepen het meest te lijden. Dus op die manier gaat milieuonrechtvaardigheid niet zozeer om waar je je geografisch bevindt, maar om waar je intersectioneel in de samenleving geplaatst bent."

Hoe raken milieukwesties en sociale onrechtvaardigheid elkaar?

Bailey geeft een voorbeeld uit zijn onderzoek: "Op Curaçao bevinden illegale afvalstortplaatsen zich vaak in de buurt van gemeenschappen met lage inkomens. Hier ontstaan broedplaatsen voor ziektedragende muggen, terwijl rijkere buurten en toeristische gebieden onaangetast blijven. En in de informele nederzettingen van India is het voor vrouwen en ouderen bijvoorbeeld vaak moeilijk om bij een toilet te komen, vooral tijdens het regenseizoen wanneer de paden overstroomd en onveilig zijn."

Harini Nagendra knikt instemmend: "We kunnen de overgang naar een duurzame planeet niet los zien van sociale rechtvaardigheid. De stedelijke bevolking van India zal naar verwachting groeien van 33% nu naar meer dan 50% in 2050. Dat is een enorme toename, en de meeste steden zijn hier niet op voorbereid. De infrastructuur heeft moeite om zo'n explosieve groei bij te houden, en juist de meest kwetsbare bevolkingsgroepen krijgen dan vaak pas als laatste toegang tot basisdiensten als schoon water en sanitaire voorzieningen."

Ze benadrukt de noodzaak van ecologische infrastructuur: "We denken vaak aan wegen en sanitair, maar bomen, meren en groene ruimtes zijn net zo essentieel. Zij zorgen voor verkoeling in de steden, voor het zuiveren van de lucht en zijn goed voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid," zegt Nagendra. "Maar daar ontbreekt het in snelgroeiende en overvolle steden vaak aan. Bovendien is de hamvraag: Wie krijgt er toegang tot de natuur in de stad? In veel Indiase steden zijn de resterende parken omheind en is door de heffing van entreegeld de toegang beperkt. Er wordt prioriteit gegeven aan siergroen voor elite gemeenschappen in plaats van aan openbare, multifunctionele ruimtes waar iedereen gebruik van kan maken. Dit zou bijvoorbeeld een park kunnen zijn met een meer waar mensen omheen kunnen wandelen en joggen, met een heilige boom waar kinderen kunnen spelen, waar ouderen verhalen kunnen delen en straatverkopers uit kunnen rusten."

Maar als ruimte schaars is, hoe maak je dan plaats voor mens en natuur?

Nagendra geeft een inspirerend voorbeeld: "In Bombay werd door jarenlang afval in zee te dumpen onbedoeld land teruggewonnen. Vastgoedontwikkelaars hadden hun oog laten vallen op dit gebied, maar voor ze er voet aan de grond kregen, stapten lokale burgers in en transformeerden het gebied in een openbaar park. Het is nu een nieuwe ecologische common - een gedeelde, prachtige groene ruimte voor iedereen.

"En in steden als Chennai draagt een resilience board dat deel uitmaakt van de overheid bij aan het creëren van innovatieve oplossingen, zoals het in de informele nederzettingen inzetten van daken voor stadslandbouw. De bewoners verbouwen zo niet alleen hun eigen voedsel, maar komen ook weer in contact met de natuur en koelen tevens hun huizen."

Ondanks deze vorm van lokale innovatie, vinden veel duurzame en klimaatbestendige interventies hun oorsprong in landen met een hoog inkomensniveau en worden vervolgens elders toegepast. Wat is hun impact?

Nagendra waarschuwt dat deze interventies vaak averechts werken: "Toen we onderzoek naar stedelijke duurzaamheid over een periode van tien jaar bestudeerden, ontdekten we dat de meest vermelde projecten uit het Globale Noorden kwamen, ondanks het feit dat meer dan 50% van de verstedelijking in het Globale Zuiden plaatsvindt. Dit maakt dat beleid vaak mislukt wanneer het zonder rekening te houden met de verschillende contexten van steden in het Noorden naar steden in het Zuiden geïmporteerd wordt.

Hoe kunnen we praten over 'slimme meters' als sommige mensen thuis niet eens een waterkraan hebben?

"Het Indiase 'smart city'-initiatief is bijvoorbeeld geïnspireerd op westerse modellen, terwijl veel Indiase steden nog steeds geen basisinfrastructuur als riolering en betrouwbare elektriciteit hebben. Hoe kunnen we praten over 'slimme meters' als sommige mensen thuis niet eens een waterkraan hebben? En dit is niet uniek voor India. Dit zie je ook in delen van Latijns-Amerika en Afrika. Wanneer inspanningen op het gebied van duurzaamheid de lokale realiteit negeren, is het risico aanwezig dat de ongelijkheid juist vergroot in plaats van verkleind wordt."

Hoe kunnen we eerlijke en rechtvaardige oplossingen ontwikkelen voor een gezonde planeet voor iedereen?

Bailey benadrukt dat er binnen gemeenschappen zeker al oplossingen bestaan: "Lokale mensen wachten niet alleen op hulp, maar vinden zelf ook oplossingen voor hun dagelijkse problemen. De vraag voor ons - als academici - is: Hoe kunnen we die oplossingen opschalen? En hoe ondersteunen we gemeenschappen in plaats van dat oplossingen van bovenaf opgelegd worden?

Hij geeft een voorbeeld uit het Caribisch gebied: "Veel van ons werk is gericht op infectieziekten als de knokkelkoorts en het Zika-virus. We weten dat muggen zich voortplanten in stilstaand water in de buurt van huizen. Maar het aanpakken van dit probleem gaat niet alleen over het geven van informatie aan mensen. Hoewel het bijvoorbeeld essentieel is om mensen aan te moedigen hun tuinen schoon te houden, gaat het niet alleen om de individuele verantwoordelijkheid. Als afval vanuit een tuin naar de straat wordt verplaatst, blijft het probleem in de gemeenschap bestaan. Wat we hebben geleerd, is dat gedragsverandering om de overdracht van ziekten te verminderen over meer gaat dan alleen het verstrekken van informatie - mensen weten dit vaak al. De echte uitdaging is het opbouwen van vertrouwen. We realiseerden ons dat er verandering plaatsvindt wanneer mensen de instellingen (gemeentelijke systemen of andere overheidsinstanties) die betrokken zijn bij de trajecten vertrouwen, en niet wanneer ze alleen instructies krijgen.”

Wat is een verhaal over veerkracht of innovatie dat je hoop geeft?

Nagendra deelt een persoonlijk verhaal: "Toen ik naar Sarjapur Road (in Bangalore) verhuisde, werkte ik met andere bewoners aan het herstel van het aangetaste Meer van Kaikondrahalli. Aanvankelijk was de overheid van plan om er een high value ruimte van te maken, met uitkijkposten, parkeerplaatsen en eetgelegenheden. Maar wij drongen aan op een ecologische aanpak: uitbreiden van het meer, behouden van de biodiversiteit en er een echte common, een gebied voor iedereen van te maken. En vandaag de dag is het een bloeiende habitat, die bovendien heeft bijgedragen aan de stijging van het grondwaterpeil."

Bailey voegt hieraan toe: "Overal in India en Indonesië organiseren de gemeenschappen waarmee wij werken zich. Ze eisen landrechten op en implementeren hun eigen oplossingen, of het nu gaat om het afvalwaterbeheer, de distributie van hulpbronnen of het onderwijs. Overal laten gemeenschappen zien dat ze hun eigen boontjes kunnen doppen - en dat geeft me hoop."