ľ�ϸ���Ӱ��

“Wij zitten al dertig jaar in dit vak en we zijn er eigenlijk verbijsterd over hoe weinig we in maatschappelijke en politiek opzicht zijn opgeschoten” stelt hoogleraar Kunst, Cultuur en Diversiteit Rosemarie Buikema. “Wij bungelen in Nederland stelselmatig onderaan de lijstjes met betrekking tot gendergelijkheid en het erkennen van het bestaan van institutioneel racisme en seksisme is velen nog steeds een brug te ver.” De drie trekkers van de Gender and Diversity hub (naast Buikema prof. mr. Linda Senden en prof. dr. Belle Derks) spraken in maart 2021 met minister van Engelshoven over racisme en discriminatie. 

Dit naar aanleiding van het voornemen van de overheid om een Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme (NCDR) aan te stellen. De kern van hun boodschap: De strijd tegen discriminatie en racisme vereist een structurele aanpak en met alleen een oplossing op individueel niveau kom je er niet. 

Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme

2020 was het jaar waarin #MeToo trending was en de #BlackLivesMatter protesten ook Nederland bereikten. Naar aanleiding van deze protesten werd op 1 juli 2020 in de Tweede Kamer gedebatteerd over racisme en discriminatie. Tijdens dit debat zijn de moties aangenomen over de instelling van een Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme (NCDR) en de instelling van een Staatscommissie Discriminatie en Racisme. De Gender and Diversity hub sprak afgelopen maanden met politici, juristen en beleidsmedewerkers van het ministerie van Biza en OCW over deze voornemens en de invulling van de functie van de NCDR. 

NEMA staat voor één heel duidelijk loket dat specifiek verantwoordelijk is voor toezicht en handhaving met het oog op de bestrijding van allerlei vormen van discriminatie.

Nederlandse Emancipatie Authoriteit

De boodschap van de hub was helder: Een structureel maatschappelijk probleem vraagt om een structurele oplossing. Buikema: “Wij steunen deze voornemens wel maar hebben ook gepleit voor een onafhankelijke Nederlandse Emancipatie Authoriteit” (NEMA). De oprichting van een NEMA moet toezien op de daadwerkelijke toepassing en handhaving van wetgeving in de praktijk, zodat de verantwoordelijkheid daarvoor niet langer wordt afgeschoven op de persoon die het probleem ervaart. “NEMA staat voor één heel duidelijk loket dat specifiek verantwoordelijk is voor toezicht en handhaving met het oog op de bestrijding van allerlei vormen van discriminatie en het bevorderen van gelijke kansen voor iedereen. Voor zover er nu toezicht is, is dat zeer fragmentarisch en versnipperd en niet alles dekkend” stelt de hub in hun manifest.  

Geen slachtoffer

De oplossing voor discriminatie moet ook niet bij het slachtoffer neergelegd worden: “Met het aanstellen van een NCDR wordt de oplossing nog steeds gezocht in termen van ‘er is iemand naar wie het slachtoffer zich kan wenden’ terwijl wij vinden dat instituties erop toe moeten zien dat artikel 1 van onze grondwet gewaarborgd is. Wij willen ons focussen op de vraag: hoe zorg je ervoor dat dat slachtoffer er niet komt?” 

Verandering doorvoeren op drie niveaus

Buikema heeft tijdens de gesprekken met de minister en het ministerie benadrukt dat het implementeren van veranderingen alleen effect heeft als je op drie niveaus tegelijkertijd werkt: het institutionele, het empirische en het symbolische niveau. “We hebben bij het aanpakken van racisme en discriminatie die driehoek nodig, dat hebben voorbeelden uit het verleden wel laten zien. Neem de werkende moeder. Vijftig jaar geleden moest een vrouw stoppen met werken als zij kinderen kreeg. Nu is het bij wet geregeld dat vrouwen kunnen blijven werken als zij moeder worden. Maar toegang hebben tot dat recht op arbeid moet ook mogelijk gemaakt worden door maatregelen in de empirie. Zo moet er bijvoorbeeld betaalbare kinderopvang zijn. En op symbolisch niveau moet er ook een narratief ontwikkeld worden dat het voorstelbaar maakt dat een moeder fulltime werkt. Alleen dan leidt een papieren recht ook tot een inclusieve werkelijkheid en tot een verandering in genderspecifieke normen en waarden.” 

Beeldvorming bij discriminatie en racisme

Dat symbolische niveau is iets waar Buikema zich dagelijks mee bezig houdt. Ook bij discriminatie en racisme is beeldvorming cruciaal. Zo heeft Buikema recent in opdracht van NTR een onderzoek geleid naar beeldvorming van gender en diversiteit op televisie. “Praatshows laten weinig diversiteit zien. In talkshows zijn mensen van kleur, als ze er al zijn, vaak te gast als burgers met een probleem, als bijstandsmoeder of, als het mannen zijn als sporter, maar hoogst zelden als cardioloog of klimaatdeskundige. Als je je bewust wordt van het feit dat we in de maatschappij nog steeds te maken hebben met een oververtegenwoordiging van de witte man die het beste met iedereen voor heeft maar wel degene wil zijn die de regels bepaalt, de minder fortuinlijken redt en daarvoor applaus en onderdanigheid verwacht dan werpt dat een de blokkade op voor volledige inclusiviteit en zelfbeschikkingsrecht.”

De samenwerking op drie niveaus vanuit drie disciplines is de kracht van onze hub. Wij laten zien hoe interdisciplinariteit werkelijk nieuwe en maatschappelijk effectievere kennis produceert. NEMA is daar een mooi voorbeeld van.

Vinger aan de pols

Hoewel in het NEMA geen plek heeft gekregen was minister Van Engelshoven zeer geïnteresseerd in het pleidooi van Buikema, Derks en Senden. Zij heeft de plannen voor NEMA inmiddels voorgelegd aan de Staatscommissie Discriminatie die verder onderzoek naar de aanpak van discriminatie gaat uitzetten. De hub blijft een vinger aan de pols houden in politiek Den Haag.