De haat-liefdeverhouding van onze darmen met triljoenen darmbacteriën
In onze darmen leven triljoenen darmbacteriën, samen ongeveer één kilo. In de omgang van onze darmen met deze bacteriën wisselen liefde en strijd elkaar af. De meeste van deze micro-organismen zijn belangrijk voor onze gezondheid, we zorgen daarom goed voor ze. Maar soms komen ziekmakende binnendringers de boel verstoren, of gaan onze darmen niet adequaat om met de ‘goede’ bacteriën. Infectiebioloog Karin Strijbis onderzoekt de fascinerende omgang van ons lichaam met bacteriën in de darmen.
‘Welke bacteriën in jouw darm voorkomen, wordt bepaald tijdens de eerste vier jaar van je leven’, vertelt Strijbis. ‘Het begint al tijdens de geboorte. Is het een natuurlijke bevalling of keizersnede? Dat bepaalt welke eerste bacteriën zich in de darm vestigen. Daarna speelt onder meer (borst)voeding een grote rol bij het compleet maken van de populatie darmbacteriën, het darmmicrobioom.’ Eenmaal compleet leven in onze darmen triljoenen bacteriën, zo’n honderd tot tweehonderd soorten. Bij elkaar wegen ze ongeveer één kilo.
Slijmlaag met dubbele werking
Strijbis doet onderzoek naar de slijmlaag in onze darmen. ‘Die slijmlaag kun je vergelijken met de bekendere slijmlaag in je neus. De laag heeft een dubbele werking. Het zorgt ervoor dat ‘goede’ bacteriën in leven kunnen blijven én is de eerste verdediging tegen ‘slechte’ micro-organismen zoals virussen, schimmels en bacteriën.’ Je mond, neus, keel, longen, maag en darmen zijn allemaal bekleed met zo’n slijmlaag, maar over de slijmlaag in de darmen is nog weinig bekend.
In Nederland kampt één op de tweehonderd mensen met een darmziekte
Darmproblemen
Eerst even over die ‘goede’ bacteriën, belangrijk voor onze gezondheid. ‘Zij helpen met verteren van voedsel, produceren essentiële vitaminen, en hebben zelfs invloed op de hersenen en auto-immuunziekten. Heel belangrijk dus, maar helaas werkt dat niet bij iedereen goed. Sommige mensen hebben snel last van een ontsteking van de darm, terwijl het grootste gedeelte van de bevolking daar nooit last van heeft. Ook zijn er mensen die kampen met darmziekten, zoals de ziekte van Crohn en chronische darmontsteking. In Nederland is dat één op de tweehonderd mensen. Om hen te helpen, moeten we beter weten hoe de slijmlaag werkt en wat de impact is van de verschillende soorten bacteriën op ons lichaam. Daar probeer ik achter te komen, om zo een bijdrage te leveren aan preventie en behandelingen van mensen met darmproblemen.’
Veelbelovende eiwitten
Vorig jaar ontving Strijbis een European Research Council Starting Grant, een subsidie van 1,5 miljoen euro waarmee jonge onderzoekers een eigen onderzoeksgroep kunnen starten. Inmiddels heeft Strijbis drie onderzoekers aangenomen van de subsidie. ‘We onderzoeken met name specifieke eiwitten in de darmslijmlaag.Deze eiwitten zijn veelbelovend, want ze kunnen bacteriën in de darm opsporen. Als er een ziekmakende bacterie voorbijkomt, kunnen deze eiwitten de bacterie op afstand houden en een waarschuwingssignaal afgeven aan ons lichaam.’
Het is voortdurend oorlog tussen ons immuunsysteem en ziekmakende bacteriën
Doorlopend gevecht
Het verhaal krijgt een rauw randje, zodra Strijbis begint te vertellen over de ‘slechte’ bacteriën. ‘Er is voortdurend oorlog tussen ons lichaam en gevaarlijke binnendringers. De slijmlaag is samen met ons immuunsysteem doorlopend in gevecht met ziekmakende bacteriën die het lichaam binnenkomen via onder meer rauw voedsel en oppervlaktewater.’ Voorbeelden van zulke bacteriën zijn Campylobacter en Salmonella. Naast de continue oorlog is er ook een voortdurende wapenwedloop, legt Strijbis uit. ‘Bacteriën vinden nieuwe methoden om mensen te infecteren, en wij – mensen - komen steeds met nieuwe reacties om die infecties te vertragen of verhinderen. Onderzoek naar darmbacteriën en de slijmlaag heeft misschien geen sexy imago, maar ik vind het fascinerend.’
Darmgezondheid bij dieren
Strijbis onderzoekt met name darmgezondheid van mensen, maar werkt sinds kort samen met geneesmiddelenfabrikant MSD om ook de darmgezondheid van dieren te onderzoeken. Door de darmen van mensen en dieren te vergelijken, hoopt Strijbis het onderzoek naar een hoger plan te tillen. ‘Iedere diersoort - waaronder de mens - heeft een slijmlaag met specifieke eigenschappen. Daardoor reageren diersoorten waarschijnlijk verschillend op binnendringers. We zien bijvoorbeeld dat de bacterie Salmonella in kippen geen negatieve effecten heeft, maar in mensen een ernstige darminfectie kan veroorzaken. Als we de oorzaken van dat soort verschillen begrijpen, kan dat aanknopingspunten bieden voor nieuwe behandelingen. Dit onderzoek tussen verschillende diersoorten doen we uiteraard ook met oog op ‘One Health’: de gezondheid van mensen, dieren en milieu verbeteren. We proberen te achterhalen welke ziekten kunnen overspringen van dier op mens, en welke aanpassingen daarvoor nodig zijn. Had ik al gezegd hoe fascinerend ons vakgebied is?’