“Antibioticaresistentie, ook een kwestie van schone laarzen”

Hoogleraar Klinische Infectiologie Jaap Wagenaar doet onderzoek naar antibioticaresistentie in de veehouderij. Een complex probleem waar oplossingen niet altijd zomaar voor het oprapen liggen. Tien Europese landen besloten de krachten te bundelen en vijf jaar lang samen onderzoek te doen. Wagenaar is trekker van het door de Europese Commissie gesubsidieerde onderzoeksproject, dat EFFORT heet en in november klaar is.

Antibiotica zijn onmisbaar in de (dier)gezondheidszorg, maar de keerzijde is dat gebruik leidt tot resistente bacteriën. Wereldwijd is antibioticaresistentie een toenemend probleem bij zowel mensen als dieren. Het probleem heeft internationaal topprioriteit voor organisaties als de Wereldgezondheidsorganisatie, de Food and Agricultural Organization, en World Organisation for Animal Health. In het EFFORT-project doet Wagenaar onder meer onderzoek naar factoren die bijdragen aan antibioticaresistentie op veehouderijen.

Hoogleraar Klinische Infectiologie Jaap Wagenaar

Schone laarzen

Wagenaar legt uit: “We verzamelen veel gegevens op veehouderijen: hoeveel en welke antibiotica dieren krijgen, hoe hygiënisch de veehouders werken, de ligging van de boerderijen en het management van het boerenbedrijf.” Daarvoor namen onderzoekers in negen landen gedetailleerde vragenlijsten af. “Om de hygiëne in kaart te brengen vroegen we bijvoorbeeld of veehouders hun laarzen ontsmetten voordat ze de stal ingaan, en of de banden van vrachtwagens worden ontsmet voordat ze het erf oprijden.” De wetenschappers scoorden vervolgens alle verzamelde gegevens ten opzichte van de gemeten antibioticaresistentie. Dat geeft aanknopingspunten om het probleem aan te pakken. Ook namen de onderzoekers economische en dierwelzijnsaspecten mee in het onderzoek.

Effectieve maatregelen

Uit de resultaten blijkt dat nationale verschillen in antibioticumgebruik terug te zien zijn in de resistentie. “Ondanks veel invloeden van buitenaf, zien we directe invloed van het beleid in verschillende landen”, vertelt Wagenaar. “Een hopeloosheid van ‘het heeft geen zin om in één land iets te doen’, is dus niet nodig. Maatregelen hebben wel degelijk zin.” Vanuit volksgezondheidsoogpunt draait het volgens Wagenaar in het EFFORT-project vooral om de blootstelling van de mens aan antibioticaresistentie, bijvoorbeeld via het bereiden en eten van vlees.

Optimistisch

Voor Europa is Wagenaar optimistisch over de toekomst. “Nederland en de Scandinavische landen zijn al heel ver. Ook de andere Europese landen kunnen, met wat meer tijd, waarschijnlijk mee met de aanpak van de voorlopers.” Over de wereldwijde aanpak is Wagenaar echter minder positief gestemd. “In Afrika en Zuidoost-Azië zie ik de situatie in de komende vijf of tien jaar niet zomaar veranderen. Antibiotica zijn daar verkrijgbaar zonder recept, dat soort cruciale factoren spelen een grote rol. Ik verwacht in Afrika en Zuidoost-Azië daarom steeds meer problemen met het behandelen van infectieziekten. In Europa moeten we daarom alert blijven op introductie van antibioticaresistentie vanuit die werelddelen, bijvoorbeeld via vakantiegangers of geïmporteerde producten.”

Toekomst van de veehouderij

In november presenteren de onderzoekers de resultaten van het project op een internationale bijeenkomst in Utrecht. Topsprekers delen dan hun visie over de toekomst van de veehouderij en vertellen over risico’s voor de mens met betrekking tot antibioticaresistentie. Volgens Wagenaar is dat een ingewikkelde kwestie: “Technische en economische ontwikkelingen conflicteren soms met de maatschappelijke context. Vanuit het oogpunt van ziektekiemen, zoals bacteriën, zijn naar mijn mening grote gesloten huisvestingsystemen het meest gunstig. Natuurlijk komt dan direct de vraag op of we dat willen vanuit welzijnsoogpunt.” (in het Engels)

Meer info

Onderzoekers betrokken bij het EFFORT project: